De Tweede Kamer heeft op 3 november bij motie van Sandra Beckman (SP) aangenomen dat de warmtetransitie woonlastenneutraal moet worden uitgevoerd. De zorg voor met name de huishoudens met de laagste inkomens wordt Kamerbreed gedragen. Maar de vraag is: kan dat, woonlastenneutraal?
We zien nu al dat de warmtetransitie stokt. Gemeenten hebben geen uitvoeringsmacht om aardgasvrije wijken af te dwingen en er is veel discussie welke techniek per wijk gekozen mag worden. Maar duidelijk is wel dat klimaatneutraal verwarmen (veel) duurder is dan verwarmen met aardgas. De huidige aardgasprijzen zijn zeer laag, zelfs met de extra verhoging van de energiebelasting van de afgelopen jaren. De reden hiervan is dat aardgas op de spotmarkt begin vorig jaar 27 cent/m3 kostte en nu nog maar 15 cent; ook voor de lange termijncontracten. Dat is mooi voor de lasten van de burgers, maar pakt slecht uit voor de warmtetransitie. De ISDE-subsidies helpen wel, maar zijn onvoldoende voor woonlastenneutraal. Klimaatneutraal via een (hybride) warmtepomp, of via warmtelevering, beide in combinatie met isolatie, zijn veel duurder, tot wel 1000 euro per jaar! Kostenneutraliteit zet de warmtetransitie stil, waardoor de doelstelling voor 2030 bij lange na niet gehaald gaat worden.
“Maak aardgas duurder, dan is klimaatneutraal goedkoper. Niet echt woonlastenneutraal”
In het rapport Incentives voor de warmtetransitie heeft CE Delft geadviseerd om de aardgasprijs geleidelijk te verhogen door een CO2-belasting in te voeren bovenop de energiebelasting. Voor klimaatneutrale opties zoals groengas, groene stroom en CO2-vrije warmte hoeft geen CO2-belasting te worden betaald. Burgers zullen dan zelf op zoek gaan naar alternatieven die klimaatneutraal en goedkoper zijn. Voor gebieden waar warmtelevering aantrekkelijk is, kan de gemeente dan samen met warmteleveranciers een goedkoper alternatief ontwikkelen. Als de prijs van aardgas stijgt, zullen burgers blij zijn dat er een goedkoper en CO2-arm of CO2-vrij alternatief is. Maar dat lijkt een wonderlijke redenering: maak aardgas duurder, dan is klimaatneutraal goedkoper. Niet echt woonlastenneutraal.
Door de inkomsten uit de CO2-belasting terug te geven aan de huishoudens kan én uitvoering worden gegeven aan de motie voor woonlastenneutraliteit (in vergelijking met het duurder geworden aardgas), én aan uitvoering van het Klimaatakkoord, gericht op maximaal 15 Mton CO2 voor de gebouwde omgeving in 2030 en klimaatneutraal in 2050.
“Een andere mogelijkheid is om de vaste teruggave van de energiebelasting te verhogen”
Voor de wijze waarop dat geld teruggegeven kan worden aan de huishoudens zijn verschillende manieren. Sible Schöne en ik hebben eerder hier op Energiepodium gepleit voor een eenmalig budget voor elk huishouden van 12.000 euro, te investeren in isolatie of zuinige installaties of een aansluitbijdrage voor warmtelevering. Als huishoudens dan snel handelen zijn ze zelfs (veel) voordeliger uit. Door dit bedrag via de inkomstenbelasting te verrekenen houden huishoudens met een laag inkomen er meer aan over dan hogere inkomensgroepen.
Een andere mogelijkheid is om de vaste teruggave van de energiebelasting te verhogen. Hierbij kan geen onderscheid worden aangebracht tussen huishoudens met lage en hoge inkomens. En ten slotte zou het kunnen door een jaarlijkse belastingkorting bij de inkomstenbelasting in te voeren. Zo realiseren we neutraliteit, zowel voor het klimaat als voor de woonlasten.