Rob de Wijk over de kans op een nieuw Sykes-Picotverdrag
Als er iets ongewis is, dan is het wel hoe de verkiezing van Donald J. Trump tot president van de Verenigde Staten uitpakt voor het Midden-Oosten. Toch is het belangrijk om daar enig inzicht in te krijgen, want stabiliteit daar is van belang voor de olie- en gasvoorziening hier. Trump's voorganger, Barack Obama, kreeg bij zijn aantreden het advies zich niet al te veel met het Midden-Oosten te bemoeien, omdat daar geen vitale belangen voor de Amerikanen in het geding zouden zijn. Dat was in zekere zin zo. De VS importeerden al geruime tijd minder olie en gas uit die regio en het enige echte belang dat de Amerikanen in de regio hadden was het overleven van Israël. Doordat IS werd onderschat moest Obama echter op zijn koers terugkomen en de toezegging ongedaan maken dat hij alle Amerikaanse troepen uit Irak en Syrië zou terugtrekken.Wat gaat Trump doen? Enerzijds lijkt hij terug te willen vallen op Obama's oorspronkelijke idee van afzijdigheid. Hij heeft immers een isolationistische America First agenda. Anderzijds heeft hij aangekondigd zijn generaals 30 dagen de tijd te geven om met een plan te komen om IS te verslaan. Typisch een ideetje van een onervaren president denk ik dan, want terreurbewegingen kunnen bijna niet verslagen worden. Die stoerdoenerij van ‘I'll bomb the shit out of them' is onzin als IS zich tussen de burgers in steden heeft verschanst. Bovendien, al rol je het kalifaat op, dan popt de terreurbeweging elders weer naar boven. Bovendien voelt hij weinig voor grote hoeveelheden grondtroepen, terwijl dat militaire-technisch gezien de enige mogelijkheid is om IS te elimineren. Dus zal hij het beleid van Obama voortzetten en nauwer gaan samenwerken met de Russen. Over Poetin heeft hij aardige dingen gezegd en ook zijn beoogd nationale veiligheidsadviseur ex-generaal Flynn koestert warme gevoelens voor Rusland. Bovendien vindt Flynn dat wij in een soort derde wereldoorlog met IS verzeild zijn geraakt. Dan heiligt het doel de middelen.
““Kans dat Saoedi-Arabië kernwapen gaat ontwikkelen””
De uitkomst? Een opvolger van het Sykes-Picot; het verdrag waarin honderd jaar geleden de
Europese grootmachten grenzen in het Midden-Oosten vaststelden. Nu zal dat door
Rusland en Amerika kunnen gebeuren. Ik acht Trump en Poetin ertoe in staat dit
aan een afbakening van invloedssferen te koppelen. Assad blijft dan aan de
macht, de Koerden krijgen mogelijk ten koste van Syrië en Irak een eigen staat
en de fundamentele problemen blijven in de regio bestaan. Want het is bijvoorbeeld
maar de vraag hoe blij Saoedi-Arabië met deze oplossing zal zijn. In dit scenario
zal hun steun aan de pro-soennitische strijd tegen Assad voor niets zijn
geweest. Daarmee zal vrede in Syrië en Irak, geen stabiliteit in het Midden
Oosten brengen. Integendeel.
Als Trump zich weinig gelegen laat om Saoedi-Arabië, dan zal de machtsstrijd
van dat land met Iran wel eens kunnen escaleren. De kans is groot dat Saoedi-Arabië
zich door de wegvallende Amerikaanse steun zo onveilig waant dat het een
kernwapen gaat ontwikkelen. Dat zal zeker gebeuren als Trump doet wat hij
beloofde: het opzeggen van het nucleaire akkoord met Iran. Dit land kan dan ook
alle remmen losgooien en zijn belofte geen kernwapens te ontwikkelen herroepen.
Daarmee krijgt de strijd in het Midden-Oosten een nieuwe wending. Een clash tussen de twee grootste
energieleveranciers van het Midden-Oosten is slecht nieuws voor de
voorzieningszekerheid van olie en gas, zeker als we onze energietransitie nog
niet hebben afgerond.
Rob de Wijk is
directeur van het The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) en professor
Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Leiden. In zijn column gaat hij
in op de energievoorziening in het licht van de internationale verhoudingen.