In 1918 werd Hendrik Colijn, toen directeur van de Bataafsche Petroleum Maatschappij (voorganger Koninklijke Shell), door koningin Wilhelmina gevraagd of hij een nieuwe regering wilde vormen; en aldus minister-president worden. Colijn verdiende goed bij de Bataafsche en stelde een compromis voor: Dat hij premier zou worden, maar de Bataafsche er wel bij wilde blijven doen. Dat was voor de koningin, en meer mensen, niet acceptabel.
Shell is vreselijk. Het bedrijf wordt weggekeken door de Groningers. Het ABP laat het bedrijf vallen, museumdirecteuren willen de sponsoring van de Koninklijke niet meer en enkele jaren geleden was de milieubeweging tegen de overname van Eneco door Shell. Milieudefensie daagt het bedrijf voor de rechter en Follow This tamboereert jaar na jaar en AvA na AvA op het feit dat het bedrijf sneller moet verduurzamen. Parlementariërs spreken afgestudeerden uit Delft erop aan als ze voor Shell willen gaan werken. Als politici met Shell spreken, worden ze verordonneerd dat niet meer te doen en als het bedrijf te weinig het publieke debat aangaat vindt de publieke opinie dat het in zichzelf gekeerd is.
“Shell investeert al decennia in duurzame energie en jaagt de innovatie op en aan”
Shell is geweldig. De onderneming zorgt al meer dan honderd jaar voor werkgelegenheid en heeft vele tienduizenden studenten aan hun eerste baan geholpen. Shell investeert al decennia in windmolens en andere vormen van duurzame energie en jaagt de innovatie op en aan. De megaswitch enkele jaren geleden van ‘dominant olie’ naar ‘dominant aardgas’ past in de energietransitie. Rondom Shell cirkelen eindeloos veel kleine ondernemingen en startups die zich kunnen laven aan deze technologische reus. Zij maken Shell scherper en Shell maakt hen beter. Shell heeft de Rotterdamse en Moerdijkse haven sterk(er) gemaakt. Shell Chemie zorgt dat er kunststoffen komen, zodat we zonnepanelen kunnen maken en nog vele duizenden andere dingen die we nodig hebben. Van de tandenborstel aan het begin van de dag tot de brillenkoker ’s-avonds. De olie van Shell zorgt er voor dat windmolens überhaupt kunnen draaien.
Rondom Shell en hoe we met Shell omgaan heerst hypocrisie en altijd weer die profeet die in eigen land niet geëerd wordt. In de Shell-casus komt alles terug. Het gaat over fiscaliteit, investeringen, aandeelhoudersactivisme, innovatie, milieuactivisme, grote beleggers, energietransitie, rechtszaken, Hollands Glorie en vele andere zaken. Het is op veel punten fout gegaan afgelopen jaren. Het bedrijf deed het niet altijd slim, maar het is ook moeilijk als alles wat je doet om te verduurzamen als ‘te weinig, te mager, te laat en te weinig oprecht’ wordt gezien. Als Shell CO2-uitstoot wil compenseren door bomen te planten, hetgeen steeds hét excuus is van linkse politici die veel vliegen, dan wordt dat als window dressing gezien. Als Shell kunst en cultuur sponsort, ‘koopt’ men de volksgunst. Nadeel was dat het kabinet niet meer in gesprek was met dit, grotendeels Nederlandse, bedrijf. Op die beroemde maandag waren alle ministers verrast. Het geeft ook aan dat Shell en de regering uit elkaar gegroeid waren. Het rekent overigens ook meteen af met de mythe dat (oud-)ministers goede lobbyisten zijn; dat ze dit signaal gemist hadden.
“Het ambtenarenpensioenfonds ABP volgt ook gedwee de hardst schreeuwende actiegroep”
Wat Shell ook niet helpt, is dat de meest linkse partijen (SP, GroenLinks, PvdA) en de meest rechtse partijen (PVV, FvD) niet van multinationals houden. Links niet omdat deze ondernemingen voor hen symbool staan voor het kapitalisme en voor rechts niet omdat ze per definitie kosmopolitisch en multicultureel zijn. PvdA-Tweede Kamerlid Joris Thijssen noemde de beslissing van Shell te vertrekken ‘een zegen voor het land’. Hoe ver kan een sociaaldemocratische partij afdrijven van zijn (oorspronkelijke) achterban. En zo vormen de beperkte wereldbeelden van links en rechts, het niet in gesprek zijn met het kabinet en de vox populi de verkeerde mix om solide ondernemingen als Shell in Nederland te houden. Het ambtenarenpensioenfonds ABP volgt ook gedwee de hardst schreeuwende actiegroep. Totdat dadelijk blijkt dat pensioenen gekort moeten worden; dan is dat het issue. En toch, overal waar multinationals het goed doen, gedijen ook MKB-bedrijven, startups en snelle groeiers. Ze versterken elkaar.
Shell is dus niet geliefd in ons land, maar we kunnen niet zonder. Shell symboliseert de dominee en de koopman. Shell laat onze handelsgeest zien en Shell roept het opgeheven vingertje op. Shell gaat over ondernemen en geld verdienen en zorgt voor banen en innovatie. De ene actiegroep wil dat Shell zich opdeelt en de andere dat Shell olie= en gas-activiteiten afstoot. Shell is ons chagrijn over ondernemen, maar ook de redding als we ons per auto verplaatsen en warm in ons huis willen zitten. Shell is Nederland. Shell, dat zijn we zelf. Het geeft de worsteling aan die speelt in ons land en onder de mensen. We willen wereldwijd toonaangevend zijn als ondernemend land en we willen gidsland zijn in moraliteit. We willen WK-voetbal, maar we willen niet naar Qatar. Eigenlijk willen we zijn wat Colijn al wilde: we willen alles tegelijk: minister-president en president-directeur. Shell, ooit de grootste distributeur van handdoeken in Nederland, gooit de handdoek in de ring. De Koninklijke gaat naar Royal Britain.