Een zonnepaneel is geen koelkast
Econoom Bert Tieben: "Zon-PV vermogen steeg sinds 1980...
Bert Tieben
5 oktober 2016
5 oktober 2016
Bijklussende overheid zit bedrijven in de weg
Bert Tieben: "ACM kreeg in 2015 75 klachten over valse concurrentie"Gemeenten verkopen geen croissants omdat de bakker dat veel beter kan. Maar overheden zijn wel actief op andere terreinen waarvan ondernemers zeggen: hé, dat kunnen wij ook! Voorbeelden zijn het beheer van een parkeergarage of de verhuur van een zalencomplex. Met alle goede bedoelingen zitten overheid en commercie elkaar soms in de weg, wat tot klachten over valse concurrentie leidt.
Twintig jaar geleden kwam een commissie onder leiding van Job Cohen met een streng advies: de overheid mag niet bijklussen als dat ten koste gaat van bedrijven. Dit verbod gold ook overheidsbedrijven met een door de wet beschermd monopolie zoals toen nog PostNL of de energiebedrijven. De beoogde wet Markt en Overheid is er door politieke onmacht nooit gekomen. Na 15 jaar discussie is de Mededingingswet in 2012 uitgebreid met een artikel bedoeld om de concurrentie tussen de bijklussende overheid en het bedrijfsleven in goede banen te leiden. Dit artikel bevat gedragsregels zoals een bevoordelingsverbod tussen overheidsbedrijf en commerciële dochterondernemingen. Het verbod op bijklussen ging van tafel.
Met de nieuwe regels is het probleem van concurrentieverstoring door overheden niet verdwenen. Een recente evaluatie van het ministerie van Economische Zaken laat zien dat 90 procent van de overheden dergelijke economische activiteiten verricht. Toezichthouder ACM ontving in 2015 75 klachten van ondernemers over valse concurrentie.
“Bedrijven zoals Fastned, die last hebben van de ondernemingsdrift van ambtenaren en politici staan machteloos”
In de energiewereld zijn het netbeheerders die met activiteiten naast hun wettelijke monopolie voor klachten zorgen. Een voorbeeld is het plaatsen van laadpalen voor elektrisch vervoer door Allego, een dochteronderneming van netwerkbedrijf Alliander. In 2015 kwam ACM met een lijst van 90 commerciële activiteiten door netbeheerders.
Bij concrete klachten blijkt de toezichthouder echter niet bereid tot ingrijpen. In de Allego zaak, aangespannen door concurrenten Nuon en Fastned, verklaarde de ACM de activiteiten van Allego verenigbaar met de wet. Bevoordeling vanuit het wettelijk monopolie van Liander kon ACM niet aantonen. Ook was de toezichthouder van mening dat de laadpalen van de netbeheerders een positieve bijdrage kunnen leveren aan verduurzaming van het verkeer. Over de mogelijke schade voor de klagers geen woord.
ACM vindt dus eigenlijk dat het heel goed is dat de gemeente lekkere broodjes verkoopt, als ze maar gezond zijn.
De politiek doet gelukkig een poging tot reparatie. In een initiatiefnota pleiten Kamerleden Ziengs en Verhoeven in 2015 voor invoering van een verbodsstelsel. Bijklussen moet verboden zijn zolang overheden niet hebben aangetoond dat de bijdrage van de broodjes aan de gezondheid in verhouding is tot de schade voor de bakker om de hoek. Na twintig jaar hangt de geest van Cohen nog steeds over het dossier ‘markt en overheid'. Minister Kamp heeft echter al aangekondigd geen heil te zien in een aanpassing van de wet. "Het verrichten van economische activiteiten door overheden kan zelfs positief voor de welvaart zijn", stelt hij in zijn antwoord aan de Kamer.
Bedrijven zoals Fastned die last hebben van de ondernemingsdrift van ambtenaren en politici staan machteloos. En waar koopt u morgen uw croissants?
Bert Tieben is hoofd van het cluster Marktwerking en Duurzaamheid van SEO Economisch Onderzoek