Sible Schöne,
HIER Klimaatbureau: "Tempo energiebesparing blijft ver achter"
Neem de bestaande bouw. Afgesproken is om een CO2-neutrale gebouwde omgeving in 2050 te realiseren, vanaf 2014 jaarlijks 300.000 woningen energiezuinig te maken, versneld oude elektrische apparaten te vervangen en ervoor te zorgen dat één miljoen huishoudens en bedrijven in 2020 een deel van haar energie zelf duurzaam opwekt. Dat moet worden gerealiseerd via een combinatie van voorlichting, ontzorging en nieuwe financiële mechanismen.
Maar als we kijken naar het tempo van energiebesparing is de realiteit dat de woningcorporaties nog enigszins op schema liggen, maar dat de voortgang bij eigenaar-bewoners ver achter blijft. Het enige dat mensen die maatregelen willen nemen echt hebben gemerkt, is dat de btw op energiebesparing is verhoogd naar 21%. Niet echt een stimulans. Een van de weinige resultaten is het Nationale Energiebesparingsfonds, dat inmiddels enkele honderden subsidies heeft verleend. Dat schiet nog niet op.
"Voorlichtingscampagnes over de hoofden van mensen heen werken niet" De grootschalige voorlichtingscampagnes zouden zich moeten richten op energiebesparing bij eigenaar-bewoners en de vroegtijdige vervanging van oude elektrische apparaten. Over het lot van die campagnes bestaat grote onduidelijkheid. Er is geen geld en betrokken partijen vragen zich - terecht - af wat de zin van dergelijke campagnes is als niet gelijktijdig de gehele aanpak op orde is. Voorlichtingscampagnes over de hoofden van mensen heen werken niet. Cruciaal zijn een goed aanbod en een praktische lokale aanpak gericht op bevordering van de vraag. Mensen doen mee, als de buren het ook doen. Persoonlijke communicatie levert de meeste vraag op.
Positief is dat inmiddels alle gemeenten, vaak in regionaal verband, werken aan de inrichting van lokale energieloketten, die burgers gaan helpen met praktische informatie en - als het allemaal lukt - een goed overzicht van de bedrijven waarbij burgers een offerte kunnen aanvragen. Maar het bestaan van deze loketten is natuurlijk niet genoeg. In ieder geval moet een of meerdere van de concepten die in het kader van de energiebesparingsprojecten (onder de noemer Blok-voor-blok) zijn ontwikkeld, zoals straatcoaches, landelijk worden gestimuleerd en gefaciliteerd.
Het Energieakkoord streeft zoals gezegd ook naar CO2-neutraliteit in 2050. Dat kan alleen als we in navolging van Denemarken grotendeels stoppen met het gebruik van gas en kiezen voor een combinatie van warmtepompen en collectieve systemen. Naast klimaatoverwegingen, zouden toch het besef dat ons gas opraakt en dat afhankelijkheid van Rusland ook niet alles is, tot aansprekende initiatieven moeten leiden. De burger zal dat ongetwijfeld begrijpen.
De plannen om op grote schaal oude elektrische apparaten te vervangen lijken helemaal te zijn verdampt. Dat is buitengewoon jammer. Het is vanuit een oogpunt van draagvlak een zeer aansprekend onderwerp. Onderzoek wijst uit dat het huishoudelijk stroomverbruik kan halveren als we dit goed aanpakken. Hier ligt met name voor energiebedrijven een kans, om samen met de apparatenbranche een nieuw verdienmodel te ontwikkelen.
Een samenhangende top-down en bottom-up aanpak is ook nodig om de belangrijkste duurzame energiedoelstelling, 6.000 megawatt wind op land, te realiseren. De ervaringen van de afgelopen jaren leren dat deze doelstelling alleen haalbaar is als omwonenden daadwerkelijk enthousiast zijn over de nieuwe molens en er een financieel belang bij hebben. Goede voorbeelden zijn er in bijvoorbeeld Zeewolde en Zeeland. Als we kijken naar de vele honderden lokale duurzame energie-initiatieven in het land, liggen hier zeker mogelijkheden. Maar er is reden tot zorg. Provincies en gemeenten zijn druk bezig met een top-down proces om te bepalen hoeveel molens er in welke regio moeten komen: een schot voor open doel voor de tegenstanders van wind. Laten we hopen dat de verbinding tussen de top-down en bottom-up aanpak snel tot stand komt.
Sible Schöne is Programma Directeur van HIER Klimaatbureau
De vraag hoe we burgers en bedrijven veel beter kunnen betrekken bij de aanpak van het klimaatprobleem en het energieakkoord staat centraal in de Staat van het Klimaat 2014, een publicatie van het HIER Klimaatbureau, zie http://www.hier.nu/news-archive/2192/hier-publiceert-de-staat-van-het-klimaat-2014