De zeer leesbare evaluatie van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) van de wijkaanpak ‘Warmtetransitie in de praktijk’ laat zien dat de ontwikkeling van een opschaalbare aanpak aardgasvrije wijken nog in de kinderschoenen staat. De proeftuinen geven een goed beeld van de aard en omvang van de knelpunten die nog moeten worden opgelost op het gebied van financiering, wetgeving, capaciteit en participatie. Voor verschillende partijen, zoals Stedin, Energie-Nederland en Natuur & Milieu is dit een reden om ervoor te pleiten om veel sterker in te zetten op extra energiebesparing en hybride warmtepompen. Een deel van deze partijen pleit zelfs voor een verbod op de verkoop van HR-ketels (via normstelling). Op deze manier zou de klimaatdoelstelling voor de gebouwde omgeving een stuk gemakkelijker kunnen worden behaald.
Ik ben het er mee eens dat er nog een hoop moet gebeuren om te komen tot een opschaalbare wijkaanpak waarbij gemeenten en bewonersinitiatieven niet meer afhankelijk zijn van de subsidie van het Programma Aardgasvrije Wijken. Maar de knelpunten zijn helder en er is geen reden waarom deze in de komende kabinetsperiode niet voor een groot deel kunnen worden opgelost, zodat de honderden initiatieven van gemeenten en bewonersgroepen door kunnen en we de komende jaren echt kunnen leren hoe met name de aanleg van warmtenetten, waar het overgrote deel van de wijkaanpakken op is gericht, in de praktijk kan lukken.
“Laten we vooral de doelen halen en ons niet rijk rekenen aan extra doelen”
Aanscherping van de ambities op het gebied van energiebesparing en hybride warmtepompen klinkt aantrekkelijk, maar is in mijn ogen vooral een vlucht naar voren.
Bij energiebesparing hebben we nu al te maken met twee doelstellingen. In het Energieakkoord is afgesproken dat het aardgasverbruik in huishoudens in 2030 16% lager moet liggen dan nu. De besparingsambitie in het Klimaatakkoord komt hier boven op. Deze extra inspanning is erop gericht om ervoor te zorgen dat de 1,5 miljoen woningen die in 2030 door middel van een wijkaanpak aardgasvrij moeten worden te isoleren naar tenminste label B. Dit is een noodzakelijke randvoorwaarde voor de aanleg van warmtenetten van middentemperatuur (50 – 70 graden). Voor warmtepompen en warmtenetten op lage temperatuur is nog verdergaande isolatie nodig. Laten we er nu eerst voor zorgen dat we instrumenten bedenken om deze doelen te halen, in plaats van ons rijk te rekenen aan extra doelen.
Bij hybride warmtepompen geldt iets vergelijkbaars. De ambitie om 1,5 miljoen woningen aardgasvrij te maken moet voor het grootste deel worden gerealiseerd door warmtepompen. PBL schat dat ongeveer 1,1 miljoen van de 1,5 miljoen woningen van een warmtepomp moet worden voorzien om het doel te halen. Op dit moment worden er 50.000 warmtepompen geïnstalleerd per jaar, ik vermoed voor een deel in nieuwbouwwoningen. Het lijkt me dat we dit doel eerst maar eens moeten proberen te halen voordat we ons rijk rekenen aan meer hybride warmtepompen. Ook bij hybride warmtepompen moeten nog wel wat problemen worden opgelost. Wij zien in de praktijk discussie over de CO2-winst van warmtepompen, met name in woningen van vóór 1990. Wij zien ook dat veel mensen in kleinere woningen en dus ook woningcorporaties schrikken van de hoeveelheid ruimte die een warmtepomp inneemt, de maatregelen die in de woning nodig zijn en het geluid. Het gaat vaak om woningen waar een warmtenet de logische oplossing is. Het lijkt mij niet zinvol om deze mensen te dwingen om als tussenoplossing te kiezen voor een hybride warmtepomp.
“Niet zinvol om mensen te dwingen om als tussenoplossing te kiezen voor een hybride warmtepomp”
Dat brengt me bij mijn laatste punt. Dat is de noodzaak van een discussie over het nut van de subsidiëring van warmtepompen in wijken waar een warmtenet de meest logische oplossing is. Dit jaar moet iedere gemeente een Transitievisie warmte produceren, waarin ze aangeeft wat de voorkeursoptie is in de 20% van alle wijken die vóór 2030 aan de beurt zijn. Het gaat niet helpen als een deel van de meest gemotiveerde bewoners in deze wijken tegelijkertijd wordt verleid tot de aanschaf van een (hybride ) warmtepomp. Ik heb niet één-twee-drie een oplossing voor dit lastige probleem, maar het lijkt me dat het wel tijd wordt om hierover na te gaan denken. Zeker als de extra maatregelen er komen om de afgesproken doelstelling voor (hybride) warmtepompen te halen.