Alternatieve oplossingen zie ik ook, namelijk maatregelen die zich richten op het verminderen van de pieken op het laagspanningsnet. Deze pieken zijn immers het probleem. Het grootste deel van de tijd kan het laagspanningsnet vraag en aanbod prima aan.
Op dit moment worden mogelijke oplossingen voor dit groeiende probleem vooral van de technische of financiële kant bekeken. Maar welke oplossingen zijn ook haalbaar als je de buurtbewoner meeneemt? Gaan deze oplossingen ook geaccepteerd en gebruikt worden in praktijk? Deze vraag stond centraal tijdens een van de sessies van het Evenement HIER opgewekt. De zestig deelnemers aan deze sessie – allemaal betrokken bij de energietransitie en geïnteresseerd in dit onderwerp - konden via de mentimeter aangeven hoe ze over de verschillende opties dachten.
Dat leverde de volgende resultaten op:
- Nieuwe nettarieven op basis piekverbruik werden gezien als een maatschappelijk acceptabele optie, maar de vraag is of mensen hun gedrag hierop gaan aanpassen. Nu betalen we ruim 250 euro vastrecht voor stroom, dat gaat dan variëren tussen pakweg 150 en 350 euro. Mensen met een elektrische auto of een warmtepomp gaan dat tientje per maand waarschijnlijk gewoon betalen. Eigenlijk kunnen ze niet anders.
- Verplicht flexibele stroomtarieven (ook bij teruglevering, dus inclusief afschaffing saldering). Ook hierbij was de inschatting van de meerderheid dat dit acceptabel is. De inschatting is ook dat het effectief kan zijn en mensen stimuleert meer zonnestroom achter de meter te gebruiken, de auto ’s op te laden als de stroomprijs laag is en een accu aan te schaffen. Een kanttekening bij deze maatregel is wel dat de stroomprijs over een paar jaar ook laag kan zijn als het heel hard waait op de Noordzee. Als iedereen dan de auto gaat opladen, werkt het niet.
- Het verlagen van omvormercapaciteit van nieuwe zonnepaneelinstallaties dan wel van bestaande zonnepaneelinstallaties. Dit is potentieel een zeer aantrekkelijke maatregel. Zelfs als de omvormer 20% minder capaciteit heeft dan het piekvermogen van de zonnepanelen verlies je maar een paar procent stroom. De inschatting was dat dit in bestaande situaties nauwelijks haalbaar is. Bij nieuwe op zichzelf wel, maar als deze mensen zien dat mensen die al langer zonnepanelen hebben het niet hoeven te doen, zal het snel afgelopen zijn met het draagvlak. Het is alleen haalbaar als mensen echt begrijpen dat dit van belang is en bereid zijn het met elkaar te doen.
- De meesten zien thuisbatterijen en buurtbatterijen als acceptabele opties, maar er was veel scepsis of huishoudens vanwege de prijs een thuisbatterij aan gaan schaffen. In de discussie kwam naar voren dat in Duitsland een batterij inmiddels verplicht is bij de aanschaf van zonnepanelen en dat ook de batterij in de elektrische auto potentieel een zeer aantrekkelijke oplossing is. Met betrekking tot de buurtbatterij vroeg meer dan de helft zich af of een buurt bereid is hiervoor ruimte vrij te maken.
- Op de vraag of mensen op grote schaal een Home Energy Management Systeem, een intelligente warmtepomp of een intelligente laadpaal aan gaan schaffen, was de reactie over het algemeen positief, met name bij laadpalen. Voorwaarde is uiteraard wel dat daarvoor een business case is.
“Flexibele stroomtarieven zullen naar verwachting een sleutelrol gaan spelen”
Als laatste was er de vraag wat gemeenten dan wel lokale initiatieven/energiecoöperaties kunnen bijdragen aan meer flexibiliteit en wat ze daarvoor nodig hebben. Bij gemeenten kwamen kennis, capaciteit en geld als belangrijkste aandachtspunten naar voren, bij initiatieven geld en samenwerking met het netbedrijf.
Samengevat kun je concluderen dat redelijk ingewijde betrokkenen zeker oplossingsrichtingen zien. Flexibele stroomtarieven zullen daarbij naar verwachting een sleutelrol gaan spelen. De vraag is of dit de komende jaren kan worden gerealiseerd. Terwijl de elektrische auto snel terrein wint en het aantal huishoudens met zonnepanelen in één jaar tijd is gestegen van 1,5 naar 2 miljoen, weet vrijwel niemand in Nederland dat dit probleem speelt. En daar komt bij dat betrokken partijen, zoals de meeste installateurs van zonnepanelen vinden dat de netbedrijven de problemen maar op moeten lossen.
“We kunnen oplossingen voor knelpunten in het laagspanningsnet niet los zien van de bredere discussie over herziening van de elektriciteitsmarkt”
Het wordt, kortom, tijd veel nadrukkelijker maatschappelijk en politiek aandacht te vragen voor dit onderwerp. Belangrijk aandachtspunt is daarbij een visie te ontwikkelen op de verdere uitrol van zonnepanelen. Wat doen we als mensen ontdekken dat hun omvormer afslaat omdat hun buren die dichter bij het transformatorhuisje zitten ook zonnepanelen hebben aangeschaft?
En tot slot, nog fundamenteler is de vraag hoe houdbaar de ontwikkeling is naar flexibele stroomtarieven. Frans Rooijers stelt in zijn laatste bijdrage terecht de vraag wie er nog kan en wil investeren in elektriciteitscentrales (basislast en flexvermogen) en in zonne- en windenergieprojecten als straks de subsidies zijn afgeschaft en de prijzen het grootste deel van de dag sterk zullen dalen naarmate er meer vermogen staat opgesteld. We kunnen, met andere woorden, oplossingen voor de knelpunten in het laagspanningsnet niet los zien van de bredere discussie over de herziening van de elektriciteitsmarkt.