Interview Louise van Schaik, Senior Research Fellow bij Clingendael
Gaat door de crisis met Rusland Europa echt werk
maken van energievoorzieningszekerheid?
"Ik denk van wel. Denk aan wezenlijke investeringen in
research and development, het vergroten van onze onafhankelijkheid van Rusland,
een verdere diversificatie van bronnen en meer energiebesparingsbeleid.
Maar daaraan gekoppeld zijn allerlei randvoorwaarden. We hebben technische vooruitgang nodig om wind- en zonne-energie tijdelijk op te slaan, het net aan te passen. Europa heeft dus moed en investeringen nodig om daadwerkelijk die voorzieningszekerheid te realiseren. Zeker omdat gas uit Rusland nu nog goedkoper is. Maar kunnen we nog van een normale marktsituatie spreken?"
De zaken die u noemt, staan al jaren in alle rapporten.
"Dat klopt, maar de politieke urgentie is tot recent minder gevoeld. Bovendien hebben lidstaten elk hun eigen energievoorkeuren en is energiebeleid een nationale bevoegdheid. Leveranties uit Rusland werden ook als betrouwbaar gezien. Die zekerheden lopen af. Poetin heeft geen grote statements afgegeven dat Rusland nog een betrouwbare leverancier zal blijven."
Maar Rusland is toch net zo afhankelijk van Europa als omgekeerd?
"Dat lijkt Poetin niet te interesseren. Hij is populairder dan ooit tevoren en het eventuele sluiten van de gaskraan wordt door Russen niet als een probleem gezien. Zij zien liever dat ze de vrienden in Oekraïne kunnen redden en ‘Novo Russia' op de wereldkaart zetten."
Je ziet ook dat de belangen van lidstaten erg uiteen lopen. Met name de nieuwe lidstaten zijn nog enorm afhankelijk van Russisch gas.
"Dat beeld is genuanceerder. De Poolse premier Tusk heeft heel erg gepushed voor harde sancties tegen Rusland, net als de Baltische Staten. Andere afhankelijke landen willen juist minder streng optreden. En in lidstaten die juist nauwelijks afhankelijk zijn van Russisch gas, is de knop omgegaan van zwak naar hard beleid. Merkel is helemaal gedraaid sinds de ramp met het vliegtuig MH17."
““Bij een gemeenschappelijk Europees energiebeleid kunnen we zelf niet meer de contracten sluiten””
Wat moet er in de Unie zelf gebeuren?
"Echt inzetten op energiebesparing en duurzame energie, ook al zullen de investeringen daarvoor enorm zijn. Met name Nederland heeft het daar laten liggen, want de Russen bleven toch wel leveren en wij dachten Russisch gas goed te kunnen gebruiken als onze eigen reserves uitgeput waren."
Lidstaten zullen zelf ook weerstand bieden tegen meer Europees energiebeleid.
"Nederland en Groot-Brittannië zijn lang helemaal geen voorstander geweest, omdat het weerslag heeft op de tarieven van gas en olie. Bij een gemeenschappelijk beleid kunnen we immers zelf niet meer de contracten sluiten en bepaalt Brussel in sommige gevallen, mede op basis van de wereldmarktprijzen, wellicht wat we in Europa willen betalen voor gasimporten en dit kan van invloed zijn op de prijs van het gas uit Slochteren.
Dat gaat in tegen het marktdenken rond energie. Maar is er wel sprake van een markt? Deze sector is dermate onderhevig aan overheidsbeleid en heeft zoveel staatsgeleide organisaties, dat ik me dat afvraag."
Louise van Schaik is Senior Research Fellow bij Clingendael en tevens coördinator global issues bij de vooraanstaande denktank in Den Haag