Gelukkig… we hebben het gered! De gasprijzen zijn nog steeds hoog, maar wel veel lager dan vorig jaar. Dat geldt ook voor de prijzen van benzine, diesel en elektriciteit. De gasbergingen zijn nog steeds aardig gevuld, na een milde winter. We zijn er in geslaagd de importcapaciteit voor LNG aanzienlijk te vergroten. Dus, zoals we de afgelopen tijd konden lezen in de Financial Times en het Financieele Dagblad heeft “Poetin de energieoorlog verloren” en heeft zijn “gaswapen zich tegen hem gekeerd.” Ook elders horen we de boodschap dat we het Russische ingrijpen in de gasmarkt overleefd hebben en dat er eigenlijk heel snel een nieuw marktevenwicht ontstaan is. En de Russische inkomsten uit de verkoop van aardgas en olie zijn afgenomen. So far, so good?
In dit nieuwe evenwicht, zo is het beeld, is Europa erin geslaagd zich aan te passen. Op effectieve wijze is de levering van Russisch gas vervangen door gas van elders, door optimaal gebruik te maken van bestaande pijpleidingen. Gelukkig hebben gasleveranciers zoals Noorwegen de maximaal mogelijke hoeveelheden gas naar Europa gestuurd. Ook waren er voldoende tankers om LNG vanuit de VS en elders naar Europa te sturen en waren er voldoende FSRU's (Floating Storage Regasification Units) te huur om het gas hier te ontvangen. Daarnaast is het verbruik gereduceerd door verbeteringen in de efficiëntie, door de kachel lager te zetten en het licht niet meer de hele tijd te laten branden, maar ook door demand destruction en het stilleggen van bedrijven. Ook is het Europese gastransmissiesysteem effectiever gebruikt, zodat van Russisch gas afhankelijke landen gas van elders konden betrekken.
“Feitelijk hebben we in Europa geluk gehad wat betreft de vraag-aanbodverhoudingen op de LNG-markt”
Deze aanpassingen zien we terug in de lagere gasprijzen, de hogere vullingsgraad van de gasbergingen en het geloof in een structurele daling van gasverbruik. Maar het is niet vanzelfsprekend dat dit patroon zich zal herhalen het komend jaar, en daarna. Aan de vraagkant werd de urgentie van de gascrisis geleidelijk erkend, waardoor een vrij stevige reductie van het gasgebruik plaats vond. Onderschat daarbij niet de psychologische impact van het opblazen van Nordstream I en II. Feitelijk hebben we in Europa geluk gehad wat betreft de vraag-aanbodverhoudingen op de LNG-markt. Aan de aanbodkant werd Europa bediend met aanzienlijke hoeveelheden gas die aanvankelijk op langere termijn gecontracteerd waren door China en ander Aziatische afnemers. Als gevolg van de radicale Covid-maatregelen in China en een achterblijvende economie kon dat over-gecontracteerde gas, tegen hoge prijzen, naar Europa doorverkocht worden. Daarnaast waren de hoge Europese prijzen een stimulans voor Amerikaanse leveranciers om alles op alles te zetten om hun export van LNG zo hoog mogelijk op te schroeven. Een derde element in het aanbod wordt gevormd door het feit dat een significant aandeel in de globale gasvoorziening geleverd wordt door bedrijven als Exxon/Mobil, Shell, BP, Chevron en Total, die op verschillende plaatsen in de wereld gas inkopen of een aandeel hebben in de gaswinning. Deze bedrijven verkopen hun gas met een zekere flexibiliteit, afhankelijk van de prijzen in de verschillende mondiale afzetmarkten, aan de koper die de hoogste prijs kan betalen.
“We blijken toch sterk afhankelijk van nauwelijks beïnvloedbare ontwikkelingen elders”
Kortom, de beschikbaarheid van gas in Europa, het afgelopen jaar, was in belangrijke mate te danken aan de gelukkige omstandigheden. Nu de gasprijzen weer dalen, terwijl echte merkbare tekorten zijn uitgebleven, is het de vraag of die indrukwekkende afname van de vraag zich dit jaar door zal zetten. De dreiging om de levering van gas uit Rusland helemaal lam te leggen is nog geen werkelijkheid geworden, want er wordt nog steeds Russisch LNG geleverd, maar wat gebeurt er komend jaar? Een substantiële uitbreiding van de LNG-productie lijkt onwaarschijnlijk, op korte termijn. En zullen er leveranciers te vinden zijn die weer willen leveren, zonder langetermijncontracten? Immers, Europa geeft aan zo snel als mogelijk afscheid te willen nemen van het gebruik van gas. Gaat de milde winter ’22-’23 zich herhalen? Wat gebeurt er in het verre Oosten? Hoewel de bergingen nog steeds aardig gevuld zijn, moet toch weer gas ingekocht worden om ze weer bij te vullen. En wat gaan de Amerikaanse verkiezingen beteken voor de beschikbaarheid van LNG en voor de rol van de NATO in de verhoudingen tussen Rusland en Europa?
De huidige geopolitieke verhoudingen geven weinig hoop op een ontspannen toekomst. Veel genoemde oplossingen voor de energiecrisis zijn gericht op het vergroten van de rol van duurzame energie op de langere termijn. Maar daar redden we het de komende jaren zeker niet mee. Het is ook de vraag hoe een verdeeld Europa zal omgaan met een geopolitieke- en energiecrisis die een aantal fundamentele assumpties van het Europese energiebeleid ondergraaft. We blijken toch sterk afhankelijk van nauwelijks beïnvloedbare ontwikkelingen elders. In Nederland is politieke daadkracht van de huidige regering inmiddels ernstig beperkt door de recente verkiezingsuitslagen, die in het teken stonden van de ‘stikstofcrisis’. Energie zou wel eens, natuurlijk weer geheel onverwacht, de volgende echte crisis kunnen worden. Pas op!!!