De commodityprijs van aardgas is nu (juni 2022, TTF 1,80 euro) al hoger dan de kostprijs van groengas en groene waterstof in 2030 (verwachting 0,75 tot 1 euro per Nm3 (omgerekend, nu nog veel hoger, want er is nog een proces nodig om die elektrolysers schaalbaar en betaalbaar te krijgen, maar waterstof uit duurzame biomassa kan ook tegen die prijs). Helaas kan de productie van groen gas en groene waterstof niet snel worden vergroot, maar energiebesparing blijkt wel snel te kunnen. De cijfers over het eerste kwartaal 2022 laten een CO2-reductie van 11% zien [bron CBS]. Door energiebesparing en dan vooral vraagreductie en vraaguitval. Als de prijs langer aanhoudt dan zal structurele energievraagverlaging (isolatie) en ook substitutie ((hybride)warmtepomp i.p.v. cv-ketel) voor een verdere verlaging van de CO2-uitstoot gaan zorgen.
Wat duidelijk is geworden uit deze cijfers, is dat iedereen altijd maar praat over substitutie en andere bronnen, maar dat een groot deel van de CO2-reductie uitvraagverlaging zal gaan komen. En dat betekent dat, als we afstappen van subsidie, niet alleen technische maatregelen, maar ook gedragsmaatregelen, als vanzelf in beeld komen. Dan kan minister Jetten de gedragscampagnes achterwege laten, omdat de hoge energieprijzen dat nu al realiseren.
“Natuurlijk is het vervelend dat de prijzen zo hoog zijn, zeker voor de laagste inkomensgroepen”
Om structurele investeringen in besparingen, zuinige installaties en groene energie te krijgen, zou de energieprijs op het niveau van 1,50 euro gehandhaafd moeten worden. Dat geeft investeringszekerheid voor alle maatregelen, niet alleen voor die maatregelen die in een subsidieregeling vallen. Het klimaatbeleid krijgt hiermee een gigantische prikkel en de afhankelijkheid van aardgas wordt snel minder. En bovendien moeten we ooit naar dat niveau toe, nu kan het nog met compenserende maatregelen.
Want natuurlijk is het vervelend dat de prijzen zo hoog zijn, zeker voor de laagste inkomensgroepen. Een compensatie van de kosten is redelijk als deze boven die 1,50 euro blijft. Maar als we het compenseren nu eens combineren met een stabilisatiefonds: De energiebelasting fluctueert zodanig, dat de gemiddelde prijs van aardgas voor de gebruiker gelijk blijft. Bijvoorbeeld op 1,50 euro, lager dan nu, maar hoger dan een jaar geleden. Dat betekent dat er een restitutie is uit het fonds van 0,30 euro per m3 als de prijs 1,80 euro is. Maar een extra storting in het fonds als de prijs 1,20 euro zou worden. De lage inkomens krijgen daarnaast een energietoeslag van 400 euro, zodat hun gasprijs gemiddeld op 1 euro uitkomt (als ze 800 m3 gas verbruiken). Die toeslag wordt uitbetaald als opslag op de zorgtoeslag, zodat de uitvoeringskosten laag zijn.
“Zon, wind en steenkool profiteren nu van de extra inkomsten die ze krijgen”
Dat ook de elektriciteitsprijs hoog is, komt door de grote hoeveelheid aardgas die we nog steeds verstoken om er elektriciteit van te maken. En de duurste productiemethode bepaalt de APX-prijs. Maar dat zal snel gaan veranderen als de hoeveelheid zon en wind verder blijven toenemen, zoals ze dat de afgelopen jaren hebben gedaan. Nu al is er op zonnige zondagen zoveel elektriciteit uit zon en wind, dat we ook in Nederland met overschotten te maken hebben die de prijs drukken. Dat betekent dat het aantal uren dat elektriciteit met fossiel moet worden opgewekt afneemt en dat er veel meer uren komen dat de prijs laag is.
Beseft moet worden dat de APX-prijs niet de kostprijs is voor elektriciteit, het is de marktprijs, die soms lager is dan de kostprijs (bij overschotten) en meestal veel hoger dan de kostprijs van de meeste productietechnieken. Ongeveer de helft van de elektriciteit wordt verhandeld via de APX, de andere helft via langetermijncontracten. Zon, wind en steenkool profiteren nu van de extra inkomsten die ze krijgen, door de hoge APX-prijs die door aardgas wordt bepaald. De gemiddelde kostprijs zal geleidelijk aan (bij de hoge gasprijzen, maar ook bij CO2-vrije elektriciteit uit waterstof) afnemen naar ongeveer een dubbeltje per kWh. Dat is hoger dan een jaar geleden, maar veel lager dan de huidige prijzen op de APX.