Jan Paul van Soest: "Van
Haersma Buma laat blijken geen idee te hebben van de portee van zijn pleidooi
voor kernenergie"
Met de kortstondige terugkeer van de zomer komt ook de komkommertijd in de herkansing. CDA-voorman Sybrand van Haersma Buma gaf een komkommerboodschap af met zijn voorstel voor kernenergie, om ons zo onafhankelijker van Rusland te maken. "We moeten weer durven te praten over kernenergie en het vernieuwen van reactoren en Borssele bijvoorbeeld", zei Buma in Nieuwsuur.
Het is niet mijn gewoonte aan elk proefballonnetje van een politicus een column te wijden. Noch om me over typische partijpolitieke standpunten uit te spreken. De reden nu toch op Buma's hersenschim in te gaan is dat het een mooie gelegenheid is een meer fundamentele vraag te stellen: wat zouden politici in het algemeen van energie moeten weten om tot weloverwogen besluiten te kunnen komen?
Energie-afhankelijkheid (van Rusland) is een belangrijk thema dat een serieus politiek debat vergt, en enige materiekennis helpt dan wel. Maar in mijn augustus-column was ik er al bang voor: "een logisch en verstandig antwoord [op de vraag naar energie-afhankelijkheid van Rusland] zal niet worden gegeven". Ik was dus voorbereid op het ergste. Toch kwam antwoord "kernenergie!" nog als een schok: van alle denkbare onlogische en onverstandige antwoorden was Buma's antwoord wel de meest onlogische en meest onverstandige.““Rusland heeft na Australië en Kazakhstan de grootste uraniumvoorraden””
Waarom?
De Nederlandse afhankelijkheid van Rusland betreft vooral olie. Nederland importeert ook Russisch gas, maar slechts 6% van wat we gebruiken komt uit Rusland. Wie dat nog te veel vindt, kan rechtstreeks ingrijpen in de gasimporten; een omweg via kernenergie is niet te snappen. Te meer omdat kerncentrales stroom produceren, terwijl gas vooral in de industrie (32%) en voor de gebouwde omgeving (vooral warmte) (51%) wordt ingezet. Wil Buma de cv-ketels in onze woningen wellicht allemaal door elektrische straalkacheltjes op kernstroom vervangen?
Gas als brandstof voor de elektriciteitsopwekking (15%) wordt steeds meer verdrongen door hernieuwbare energie en door... kolen. Daarvan kwam in 2012 volgens gegevens van Essent bijna 20 procent uit, jawel, Rusland. De relatief hoge gasprijzen, lage kolenprijzen en lage CO2-prijzen zijn hier debet aan.
O ja, en dan nog wat: Rusland heeft na Australië en Kazakhstan de grootste uraniumvoorraden, en bouwt via staatsbedrijf Rosatom zijn deelnemingen in internationale uraniumproducenten uit. Rusland wil een algehele energiegrootmacht zijn, dat is duidelijk, en dat streven omvat ook uranium. Sybrand Buma raakt zo met zijn kerncentrales via een gasmotregentje in een nucleaire en kolenplensbui.
We zijn er nog niet. Want hoe zou het idee van nieuwe kerncentrales gestand moeten worden gedaan? De elektriciteitsmarkt kent een overcapaciteit van jewelste. Nieuwe centrales draaien veel minder dan gepland; onderdelen van een gloednieuwe gascentrale werden kort na de oplevering al weer direct doorverkocht aan het buitenland. Er is op de hele wereld geen investeerder te vinden die aan de Nederlandse elektriciteitsmarkt nog een kerncentrale zou durven toevoegen. En weet u nog? Onder het vorige kabinet waaraan het CDA deelnam, Rutte-I, werd de rode loper uitgelegd voor kerncentralebouwers. Maar geen bedrijf kwam met een businessplan. De in allerijl opgerichte afdeling bij Economische Zaken die de vergunningsprocedures moest versnellen, bleef vergeefs wachten op Godot.
Dus tja, als het antwoord ‘nieuwe kerncentrales' luidt, wat was dan de vraag? Die kan onmogelijk ‘hoe worden we minder afhankelijk van Rusland?' zijn geweest.
Anders gezegd: Sybrand van Haersma Buma laat blijken geen idee te hebben van de portee van zijn pleidooi voor kernenergie.
Dat brengt me terug naar de vraag: wat zouden politici eigenlijk van energie moeten weten om tot weloverwogen besluiten te komen? Meer dan Buma, zoveel is wel zeker, maar verder? Parate kennis van feiten hoeft niet lijkt me, dat is allemaal op te zoeken. Ik moet ook echt op het web surfen om te weten hoeveel uranium Rusland produceert. Maar hoe het energiesysteem werkt, hoe het subsysteem van de elektriciteitsvoorziening draait, wat ruwweg de belangrijkste energiedragers en verbruikssectoren zijn, en wat de maatschappelijke en ecologische effecten van ons energiegebruik zijn - dat zou een politicus toch in grote lijnen moeten weten voor hij ideeën op dit vlak de wereld instuurt. Dat geldt zelfs voor ideeën die als proefballonnen worden opgelaten. Normaliter worden deze gevuld met helium. Deze van Buma bevatte duidelijk een ander medium: lachgas.Jan Paul van Soest is partner bij De Gemeynt, samenwerkingsverband van adviseurs, denkers en entrepreneurs, zie www.gemeynt.nl