De secretaris-generaal van Eurogas, James Watson, benadrukt dat duurzame energiebronnen de energietransitie niet alleen kunnen opknappen. Op dit moment is conventioneel aardgas nog steeds onmisbaar, maar hernieuwbare gassen en verduurzaamd aardgas moeten zijn plaats zo spoedig mogelijk innemen, vindt hij.
Watson is alweer meer dan een jaar secretaris-generaal van Eurogas. Zijn benoeming verraste velen in de Brusselse ‘bubbel’. Hiervoor stond hij aan het hoofd van Solar Power Europe. Deze organisatie promoot de belangen van de bedrijven, instellingen en organisaties die gespecialiseerd zijn in alle vormen van zonne-energie. Dat wil zeggen: hernieuwbare energie. Eurogas vertegenwoordigt de Europese gassector, die nog grotendeels haar inkomsten verwerft uit aardgas. De reacties waren dus voorspelbaar. Hier liep iemand over van de toekomst naar het verleden, van schone energiewaardeketen naar een letterlijk en figuurlijk fossiele club.
Zoals altijd is de werkelijkheid genuanceerder. Voor wie James wat beter kende, was de overstap begrijpelijk. Ook in de periode dat hij leiding gaf aan Solar Power Europe, liet hij er geen twijfel over bestaan, dat een energie-toekomst zonder gas ondenkbaar was. Tijdens bijeenkomsten, als spreker en in panels benadrukte hij in dat alle vormen hernieuwbare energie een betrouwbare constante energiebron nodig hebben om op momenten dat de zon of de wind het laten afweten, toch voldoende energie-aanbod te hebben. Gas, op dit moment nog voornamelijk aardgas, is daarvoor bij uitstek geschikt. Elektriciteitscentrales zijn niet afhankelijk van het weer en als ze op aardgas draaien, maken ze ook nog eens gebruik van de niet-hernieuwbare brandstof die het klimaat het minst belast.
“We gaan de klimaatdoelen niet halen door alleen maar meer onregelmatige energiebronnen in te zetten”
Watson: “Ik denk dat veel mensen geen holistische kijk op het energiesysteem hebben. Zonne-energie is een fantastische technologie is. Onderzoek toont aan dat het aandeel in de energiemix snel zal groeien. Maar wat we moeten beseffen is dat zonne-energie op zichzelf geen oplossing is. Het is een deel van de oplossing. We gaan de klimaatdoelen niet halen door alleen maar meer onregelmatige energiebronnen in te zetten. Verduurzamen, ook decarboniseren van aardgas, is het sleutelwoord . Alle bronnen moeten uiteindelijk 100% duurzaam zijn. Gas heeft dat potentieel. Hernieuwbaar gas heeft, naast al die andere duurzame bronnen, de toekomst. Het is een proces. Al in de tijd dat ik bij Solar Power Europe actief was, vond ik aardgas een goed middel om een energiesysteem met een groeiend aandeel intermitterende bronnen te balanceren. Maar dat is niet genoeg. Aardgas moet zelf ook verduurzamen, totdat het volledig CO2-neutraal is.”
-Toch zit gas ook hier in Brussel nog steeds in het verdomhoekje. Alles elektrisch zien de meeste voorstanders van snelle verduurzaming toch als de enige manier om de klimaatdoelen te halen.
“Ik geloof daar dus niet in. We moeten ook naar de kosten kijken. Alles elektrificeren is in feite onbetaalbaar. We beschikken over een enorme gasinfrastructuur in Europa. Die moeten we blijven gebruiken. Dat lijkt me uit een oogpunt van kosteneffectiviteit veel beter dan het aanleggen van tienduizenden kilometers hoogspanningskabel en het ene offshore windpark na het andere.”
-Begrijpen je vroegere collega’s dat ook?
“De meesten wel. Ze zagen het als een goede kans om verder te werken aan een volledig duurzame en betaalbare energievoorziening. Maar sommigen (lacht) vergeleken me met Judas.”
-Of Faust, die zijn ziel aan de duivel verkocht.
“Ja, die ook. Maar wie zo denkt, begrijpt niet wat er op het spel staat. We kunnen het ons niet veroorloven slechts op één paard te wedden. We zullen die moleculen net als nu ook in 2050 nog hard nodig hebben.”
“Sommigen willen dat we ons schamen voor aardgas. Daar ben ik het hartgrondig mee oneens”
-De inzet van aardgas blijft wel controversieel, ook voor degenen die dit accepteren.
“Dat klopt. We zijn het eens over het eindspel, maar niet altijd over de fasering. We hebben aardgas nog een tijd nodig, maar moeten het waar mogelijk stap voor stap vervangen door hernieuwbare gassen. Veel voorstanders van het inzetten van groene waterstof gaat het allemaal niet snel genoeg. Ze zijn het bijvoorbeeld niet eens met de opvatting van Eurogas dat we voor de staalproductie eerst van kolen moeten overstappen naar aardgas en vervolgens naar waterstof. Die tussenstap zien ze als onnodig vertragend.”
-Ik merk vaak dat Eurogas op dit punt niet wordt vertrouwd. Het zou alleen maar de bestaande winstgevende business in stand willen houden, die nog voornamelijk op de productie, distributie en marketing van aardgas is gebaseerd.
“Dat snap ik aan de ene kant wel. Eurogas vertegenwoordigt een groep van ondernemingen en associaties die actief zijn in de hele gaswaardeketen, met grote financiële belangen. Maar het verwijt is niet terecht. Wie, zoals wij, voorstander is van specifieke doelstellingen voor het infaseren van hernieuwbaar gas, pleit tegelijkertijd voor het uitfaseren van aardgas, want in een klimaatneutrale energievoorziening zal geen plaats zijn voor fossiele brandstoffen, tenzij de emissies worden voorkomen door CO2 af te vangen en op te slaan.
“We moeten wel realistisch blijven. Ik vind dat we over aardgas moeten blijven praten. Dat deel van het verhaal is niet klaar; we hebben het nog steeds nodig, terwijl we verduurzamen. We maken nog steeds op grote schaal gebruik van kolen en olie, energiedragers die stap voor stap moeten worden vervangen door gas. Eerst zal dat aardgas zijn.”
“Sommigen willen dat we ons schamen voor aardgas. Daar ben ik het hartgrondig mee oneens, omdat het zeker de komende tien, twintig jaar een onmisbare energiebron zal blijven. Zowel voor de voorzieningszekerheid als voor het halen van de CO2-reductiedoelstellingen.”
-Waarom hebben we eigenlijk een aparte doelstelling voor hernieuwbare gassen nodig? In het verleden zei Eurogas toch dat we genoeg hadden aan één hoofddoel, namelijk voor CO2-reductie? Hoe we dat doen, is secundair. Zolang die emissies maar voldoende omlaag gaan.
“We zijn tot het inzicht gekomen dat naast het CO2-reductiedoel er ook een aparte doelstelling voor hernieuwbare gassen nodig is. De reden is eenvoudig: bedrijven kijken, hoe zal ik het zeggen, niet noodzakelijkerwijs ver vooruit, tenzij ze wettelijk gedwongen worden om dat wel te doen. Kijk maar naar de 20%-doelstelling in 2020 voor hernieuwbare energie van de EU, iets wat we gaan halen, min of meer. Daardoor is er volop geïnvesteerd in duurzame energiebronnen en zijn de kosten enorm gedaald. Ik geloof niet dat we enkel op basis van een CO2-doelstelling zover gekomen zover zouden zijn gekomen. Hetzelfde geldt voor verduurzaamd gas. Iedereen weet welke richting is gekozen. De boodschap is dat het beter is nu te investeren en later de beloning te incasseren. En wie het eerste investeert, profiteert het meest. Dat zie je nu bij zon en wind. Wie er het eerste bij was, plukt daar inmiddels het langst de vruchten van.”
“Het is voor een associatie als Eurogas ook best revolutionair om voor zo’n duurzaamheidsdoelstelling te ijveren. Dit komt van beneden, niet van boven. Het zijn de bedrijven in de sector die op dit punt het initiatief nemen. Dat zie je niet snel.”
“We moeten greep zien te krijgen op wat niet minder is dan een existentiële dreiging”
-Dat lijkt onlogisch. Bedrijven zijn toch in de eerste plaats uit op rendement? Vanuit economisch perspectief is het momenteel onverstandig om in groen gas te investeren. Aardgas levert nog altijd veel meer op.
“Dat is waar, maar klimaatverandering is geen economisch, maar een politiek vraagstuk. NGO’s zijn bijzonder succesvol geweest in het verhogen van de publieke aandacht hiervoor. Politici reageren hierop en hun redenering is daarbij eenvoudig: we hebben een crisis; er is een noodtoestand; we moeten iets doen. Daarbij worden rationele economische overwegingen ingeruild voor het gevoel dat er snel iets moet gebeuren en dat daarvoor heel veel geld nodig is. Dus komt de Europese Commissie met een voorstel voor een fonds van 100 miljard euro publiek geld om landen te ondersteunen bij de transitie naar een klimaatneutrale energievoorziening. Dat zou tien jaar geleden ondenkbaar zijn geweest, zelfs in je wildste dromen.”
“We merken ook op andere manieren dat de druk op bedrijven wordt opgevoerd om hun strategie te veranderen. Investeerders eisen van energiebedrijven dat ze minder geld steken in fossiele brandstoffen en meer in duurzaamheid. Eerst ging het daarbij alleen om ideële groepen maar je ziet dit gedrag nu ook steeds meer bij de traditionele fondsen.”
-Maar uiteindelijk kun je de economische werkelijkheid niet negeren. Er bestaat niet zoiets als een gratis lunch. Alles moet worden betaald.
“Jawel. Maar ik ga niet zover te geloven dat een economische recessie een einde zou maken aan alle groene zaken. Tien jaar geleden was dat misschien nog zo, maar nu niet meer. Daarvoor is het besef van urgentie te groot. We zijn al te ver; we zijn de Rubicon over. Het is geen business as usual meer. We moeten innoveren, pionieren. We moeten greep zien te krijgen op wat niet minder is dan een existentiële dreiging.”
-Ik kom nog even terug op de rol van de gevestigde belangen. Eurogas, dat deze belangen vertegenwoordigt, presenteert zich graag als deel van de oplossing, niet van het probleem. Zijn ze in staat zichzelf opnieuw uit te vinden?
“Het zal wel moeten, anders gaan we het niet halen. Je ziet dat nu ook al gebeuren. Shell steunt het doel klimaatneutraliteit in 2050 en kocht onder andere het Franse windenergiebedrijf Eolfi.
Engie verwierf Solar Direct. Total heeft zijn eigen solar divisie. Anderen zullen zeker volgen. Oude kapitaalkrachtige ondernemingen moeten samenwerken met kleine innovatieve en dynamische nieuwkomers, niet elkaar tegenwerken.”
“Aardgas is wereldwijd slechts verantwoordelijk voor 3% van de methaan-emissies. Toch vind ik dat ook wij dat probleem moeten tackelen”
-Tot slot Europa, de Green Deal. De EU ziet zichzelf graag als een grote speler op het wereldtoneel maar voor wat betreft CO2-emissies is het maar een kleintje: geen 10 procent en het daalt ook nog eens. Trekken we hier niet een veel te grote broek aan?
“Nee, dat vind ik niet. Het is juist dat we naar verhouding niet veel CO2 uitstoten, maar we zijn wel de welvarendste regio ter wereld. Dat schept kansen en verplichtingen. We kunnen als geen andere onze economie verduurzamen. Dat is ook het mooie van de Green Deal. De ambitie is: behoud van welvaart, lagere emissies en verminderde afhankelijkheid van fossiele energiebronnen. Een goed voorbeeld hiervan is het terugdringen van de methaanuitstoot. Methaan is zoals bekend een veel krachtiger broeikasgas dan CO2. Aardgas is wereldwijd slechts verantwoordelijk voor 3% van die emissies. Dus vragen mensen mij: James, waarom zou je je daar druk om maken; dat is toch peanuts. Toch vind ik dat ook wij als sector dat probleem moeten tackelen. Daar kunnen anderen van profiteren. Als wij hier investeren in duurzame oplossingen, worden die goedkoper. Als wij in nieuwe technologie innoveren, komen die innovaties op de wereldmarkt. We moeten de mogelijkheden van Europa niet koppelen aan de eigen emissies maar aan de mogelijkheden.”
____________
Anton Buijs is manager Externe Communicatie bij GasTerra. Hij schrijft voor Energiepodium op persoonlijke titel. Op Twitter is hij te vinden via @antonbuijs