Cyril Widdershoven: "Politici moeten nu uitleggen wat het kostenplaatje is"
Een overgrote meerderheid van alle wereldleiders heeft het klimaatverdrag van Parijs (COP21) ondertekend bij een grote VN-show op vrijdag 22 april in New York. De superlatieven waren niet van de lucht. Een historische doorbraak, een glorieus moment voor het milieu, het einde van fossiel, zo ging het maar door in de media. Het zogenaamde optimisme van de wereldleiders, die volgens sommigen al op de klimaattop in december in Parijs op de stoelen stonden te springen van enthousiasme, bleek voor de camera's nog steeds niet te zijn verdwenen.
In New York hebben 175 landen het verdrag ondertekend, maar het moeilijke werk moet nog komen. Alle ondertekenaars moeten nu met het verdrag naar huis om het te laten ratificeren door hun respectievelijke parlementen. Op dit moment is er nog niks echt afgesproken. De voorstellen die zijn aangenomen zijn nog voor velerlei uitleg vatbaar. De totale pakketten hoeven ook niet eerder dan in 2020 te worden geïmplementeerd.
Deuk
Nederland, zoals bij vele internationale verdragen, was weer duidelijk een van de eerste om hosanna te gaan roepen. De indruk werd weer gegeven aan de pers dat Nederland (en de Europese Unie) een sleutelrol gaat vervullen in de succesvolle implementatie van het hele verdrag. De media sturen dit ook aan, de analyse van de echte struikelblokken wordt veelal onder het vloerkleed geschoven.
Zelfs indien Nederland en de EU een totaal pakket van maatregelen aannemen en implementeren, dan wordt de wereld nog steeds niet gered. De Europese invloed op het klimaat wordt schrikbarend overdreven. De rol van bijvoorbeeld Nederlandse maatregelen op het wereld klimaat is minimaal. Zelfs met de huidige fossiele brandstofmix (waar door velen schande van wordt gesproken) is de Nederlandse CO2 bijna nihil (0,44%). Dit zal geen deuk in een pakje boter maken.
“"De kosten-baten analyse in het Westen is een totaal andere dan die van een riksja-bestuurder in India of van een boer in de Nijldelta"”
Ijskast
De belangrijkste CO2 producenten zitten buiten de EU. De komende jaren moeten de grootste NGO's en milieugroeperingen zich ook gaan heroriënteren, want de oude vijand, de Verenigde Staten, is bezig met een vergroening van zijn maatschappij. De oude clichés die werden gebruikt om Nederland, de EU en de VS, in het beklaagdenbankje te zetten, kunnen de ijskast in. Dankzij de schaliegasrevolutie in de VS is er sprake van een grootschalige vermindering van de CO2 uitstoot in het land van de ongekende mogelijkheden.
De nieuwe gevaren liggen in de ontwikkelingslanden. China wordt vaak genoemd, maar India is op dit moment bezig met een economisch-industriële revolutie van ongekende orde. De komende jaren bestaat zelfs het gevaar dat India meer fossiele brandstoffen gaat verbruiken dan China. Beide landen hebben de COP21 overeenkomst ondertekend, maar hun politieke en economische doelstellingen staan daar haaks op.
Koude kermis
De verwachting is op dit moment dat een volledige implementatie van de COP21 doelstellingen in China en India nog wel op zich zal laten wachten. De economische groei in andere ontwikkelingslanden, vooral Afrikaanse, zal ook niet de COP21 verdragslijn gaan volgen. Economische groei staat vaak haaks op milieuverdragen. Mensen kiezen normaal eerst voor brood en spelen, daarna voor het milieu. In veel landen is milieu nog steeds een luxeprobleem, geen economische noodzaak.
Een van de grootste gevaren voor de optimisten om de komende jaren van een koude kermis thuis te komen, is het feit dat het verdrag pas in werking treedt als 55 landen het hebben geratificeerd. Dit risico wordt nog versterkt doordat er een tweede onderliggende factor in zit. Deze 55 landen moeten samen voor 55% van de wereldwijde CO2 uitstoot verantwoordelijk zijn. Het aantal van 55 is makkelijk te halen, indien je Luxemburg, Vaticaanstad, Andorra en alle eilandstaatjes in Oceanië ervan kunt overtuigen. Maar die 55% van de totale uitstoot halen, houdt in dat grote landen als de VS, China, Rusland en India er ook aan moeten voldoen.
Verschuiving
De positie van China en de VS zullen cruciaal zijn. Het Chinese politieke systeem maakt het gemakkelijk om tot ratificatie over te gaan. De Chinese economische politiek en de invloed van kolen in het energiesysteem, kunnen echter voor vertraging zorgen. De positie van de VS is ook niet duidelijk. President Obama zal alles in het werk stellen om tenminste een groot internationaal verdrag te ratificeren om zijn Nobelprijs van jarengeleden nog wat kleur te geven. Obama zit echter met een zeer verdeeld politiek systeem, waarbij veel Republikeinen en sommige Democraten er alles aan gaan doen om ratificering te blokkeren of te vertragen. De weg naar de rechter zal zeker worden ingezet in de VS. Een nieuwe president zal hier dan een oordeel over moeten vellen. Het Kyoto-protocol werd ook niet door de VS geratificeerd.
Is er dan geen reden voor optimisme? Zelfs aanhangers van de fossiele lobby moeten toegeven dat er een verschuiving is opgetreden door COP21 in het wereldwijde milieu denken. De VS heeft diverse nieuwe kolenproductie-leases stopgezet, China wil strengere milieueisen en de financiële gigant JP Morgan gaat niet meer investeren in kolenmijnen. Dit zijn expliciete aanwijzingen dat veranderingen worden doorgevoerd. De noodzaak om het milieu te beschermen wordt groot gedragen op dit moment. OPEC-producent Saoedi Arabië is ook al bezig om zijn economie om te vormen naar een post-olie situatie.
Kostenplaatje
Er zal structureel worden toegewerkt naar een wereldwijde vermindering van uitstoot van CO2. In hoeverre dit echter zo snel zal gaan als nu wordt aangenomen door velen is zeer onduidelijk. Economische groei en welvaart (niet welzijn!) is nog steeds leidend in de wereld van politieke leiders. Zolang politici worden afgerekend op werkgelegenheid, lonen, prijzen en economische groei, zal het een lang en moeizaam proces blijven. Het gros van de landen in de wereld, buiten een aantal eilandstaatjes of groene politici in het Westen, moet er nog steeds van worden overtuigd dat 1.5-2° Celsius temperatuurverhoging desastreus genoeg is om grootschalige investeringen te doen die ten koste zullen gaan van de financiële ontwikkeling van veel mensen.
De kosten-baten analyse in het Westen is een totaal andere dan die van een riksja-bestuurder in India of van een boer in de Nijldelta. Nederland en de EU kunnen een rol spelen hierbij. Het is nu aan de politici om uit te leggen wat het kostenplaatje is. En het risico voor Europeanen is minder economische groei te krijgen ten gunste van een beter milieu. Optimisme moet nu worden vertaald naar realisme. Zonder dit zal ook dit verdrag een pijnlijke proces doormaken, met mogelijk geen enkel effectief resultaat de komende decennia.
Cyril Widdershoven is partner energie risk consultancy VEROC en senior fellow Hazar Istanbul