Interview ECN-onderzoeker Ton van Dril
Hoe spelen bedrijven die veel
energie gebruiken in op de energietransitie? Hoe pakken ze CO2-reductie
aan en hoe krikken ze hun energie-efficiëntie op? In dit artikel spreekt
Energiepodium met ECN-onderzoeker Ton van Dril. Voor een omslag in het
energieverbruik van de zware industrie pleit hij voor het subsidiëren van
bedrijven naarmate ze verduurzamen.
Hoe goed is de energie-intensieve industrie in
energiebesparing en verduurzaming?
"Processen in die sector zijn al sterk
geoptimaliseerd, dus ik zeg niet dat die bedrijven stilzitten. Maar vergeleken
met andere sectoren, is er nog veel te halen met verduurzaming. De
elektriciteitssector gaat nu naar tientallen procenten hernieuwbaar. In de
transportsector zie je de opkomst van elektrische auto's en bijmenging van biofuels. De bouw werkt
heel serieus aan nulenergie-woningen. Zo rigoureus is de zware industrie nog niet met verduurzaming bezig.
Terwijl die bedrijven er wel steeds meer de noodzaak van inzien."
Wat maakt dat de verduurzaming in die sector
hapert?
"In de zware industrie zit fossiele energie in de
kern van het productieproces. Energiekosten slokken een veel groter deel op van
de totale bedrijfskosten dan in andere sectoren. Het gaat om hele grote
energiestromen en kostbare lange termijn investeringen. Dus voor die hele zware
jongens is een omslag maken naar duurzaam veel lastiger. Naar werken met
hernieuwbare, gerecyclede of alternatieve grondstoffen. Of naar werken met
koolstofvrije elektriciteit of restwarmte, of naar afvang en opslag van CO2.
Tegelijkertijd bespeur ik bij de overheid een aarzeling om de sector te
verplichten tot meer verduurzaming. In het Energieakkoord zijn voor de zware
industrie heel bescheiden acties afgesproken, vooral gericht op bescherming van
de kwetsbare economische positie van die bedrijven."
"Die tegenwerping vind ik wat makkelijk. Er zijn in de chemie processen die je in plaats van met brandstof met groene stroom kunt doen. Dus zon- en windstroom in combinatie met thermisch opgewekte stroom, waarbij je de CO2 afvangt. Met elektriciteit en biomassa kun je ook hele hoge temperaturen bereiken."
““Pakken de overheid en zware industrie dit niet steviger op, dan wordt de gewenste verduurzaming nooit bereikt””
Wat staat beleidsmakers die hier iets aan willen doen in de weg?
"De hoge rendementseisen die de zware industrie hanteert en het gegeven dat de sector energie inkoopt tegen groothandelsprijzen en nauwelijks energiebelasting hoeft te betalen. Die twee samen maken dat verduurzamingsmaatregelen blijven liggen die maatschappelijk relatief goedkoop zijn te realiseren. Als de overheid en de zware industrie dit niet veel steviger oppakken wordt de gewenste verduurzaming nooit bereikt."
Hoe luidt uw boodschap aan het kabinet?
"Het afgelopen zomer gepresenteerde raamwerk voor één-op-één afspraken met bedrijven aanvullend op de MEE-convenant (meerjarenafspraak energie efficiëntie), is onvoldoende om verduurzaming te bereiken. Het is gebaseerd op vrijwilligheid en biedt geen financieel kader. Mijn stelling is dat om doorbraken in de zware industrie te realiseren, je bedrijven daar onder voorwaarden echt moet gaan subsidiëren. Zoals nu bijvoorbeeld met de SDE-regeling gebeurt bij de productie van hernieuwbare elektriciteit. De jaarlijkse kosten van die regeling zijn ongeveer 2 miljard euro. Voor minder is ook in de industriesector een vergelijkbare verduurzaming haalbaar. Daarmee biedt je de zware industrie de kans weer een voorsprong te nemen op de mondiale concurrentie. Want die zit ook niet stil."
En de voorwaarden?
"Subsidie moet worden gebaseerd op daadwerkelijke prestaties en werkelijke kosten. En het rendement wordt niet puur door de aandeelhouders van bedrijven bepaald, maar gebaseerd op een maatschappelijk verantwoorde ontwikkeling op de langere termijn. Bedrijven kunnen dus rekenen op een gezond maar niet extreem rendement."
Komt die boodschap over in ‘Den Haag'?
"EZ overweegt om een begin te maken met deze aanpak. Bij het Energie-akkoord wordt niet veel verder gekeken dan 2023. Terwijl het financiële instrument waar ik voor pleit een verdere tijdshorizon vereist. Het vergt dus een stabiele beleidsvisie, wat in het verleden niet de praktijk was. Daardoor lag de ontwikkeling van de cycloonconvertor bij Hoogovens jarenlang stil en komt ook het ROAD-project voor CO2-afvang op de Maasvlakte maar niet van de grond. "
Is verhoging van de energiebelasting voor de zware industrie een optie?
"De Tweede Kamer praat nu over een stapsgewijze verhoging. Ik denk ook dat dit een goed traject is om te onderzoeken. Al vind ik dat bedrijven er niet mee uit de markt moeten worden geprijsd. Dus misschien moet je bedrijven die extra kwetsbaar zijn voor buitenlandse concurrentie ervan vrijstellen, zoals in Duitsland gebeurt. En voor de bedrijven waarvoor de verhoging wel geldt, kun je het zo regelen dat de extra belastingopbrengst gebruikt wordt voor stimuleringsmaatregelen voor verdere verduurzaming van de sector."