Nu de aardgasproductie uit het Groningenveld versneld wordt afgebouwd, en naar verwachting vanaf medio 2022 helemaal wordt gestopt, wordt het belang van gasimport én gasopslag steeds groter. Het Groningengasveld zal dan naar alle waarschijnlijkheid nog wel een paar jaar beschikbaar blijven voor gasproductie in het geval van een strenge winter om aan de vraag te kunnen blijven voldoen en te zorgen dat we niet in de kou komen te zitten. Na 2025 zal ook die optie naar alle waarschijnlijkheid niet meer beschikbaar zijn. Gasimport en gasopslag worden cruciaal voor onze leveringszekerheid.
“Afbouw gasproductie Groningen leidt tot meer import”
Aangezien het aardgas dat we thuis gebruiken laagcalorisch gas is, kan je dat niet zomaar vervangen door gas dat geïmporteerd wordt. Laagcalorisch gas is gas dat van dezelfde kwaliteit is als het aardgas dat gewonnen wordt uit het Groningen gasveld. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen dit type gas en het type gas dat gewonnen wordt uit sommige kleine velden of geïmporteerd wordt uit bijvoorbeeld Noorwegen, Rusland of – in de vorm van vloeibaar gas (Liquified Natural Gas = LNG) – uit Qatar of de VS. Dit is namelijk hoogcalorisch gas. Om dit geschikt te maken voor het lokale gasnetwerk, moet er eerst stikstof worden toegevoegd aan het geïmporteerde aardgas. Daarom heeft minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat (EZK) besloten om extra capaciteit te creëren om stikstof te produceren. Er zijn stikstoffabrieken in Wieringermeer, Ommen en Zuidbroek. De capaciteit in die laatste plaats wordt flink uitgebreid.
“Gasopslag krijgt een steeds grotere rol”
De rol van gasopslag wordt steeds belangrijker. Om klaar te zijn voor de vraag naar gas in het winterseizoen wordt er het hele jaar gas geïmporteerd. Dit gas moet worden opgeslagen. Nederland kent diverse opslaglocaties, zowel in opslagtanks als ondergronds. De grootste zijn ondergrondse gasopslaglocaties waarbij aardgas wordt opgeslagen in oude gasvelden of zoutcavernes. Zo is TAQA eigenaar van Gasopslag Bergermeer, Gasunie heeft EnergyStock en De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) is eigenaar van de Gasopslagen bij Norg en Grijpskerk.
Tot 2015 werd het opgeslagen aardgas in Norg enkel gebruikt bij strenge winters en tekorten, omdat met name het Groningenveld als flexibele bron werd gebruikt. Vanaf 2015 wordt er nu iedere zomer aardgas geïnjecteerd om het er ’s winters weer uit te pompen. Maar niet alleen de frequentie is verhoogd waarin de druk in het gasveld wordt opgevoerd en weer verlaagd, ook het drukbereik wordt aangepast. In de Aanvraag Instemming Opslagplan Ondergrondse Gasopslag Norg (september 2018) van de Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. (NAM) – eigenaar van de gasopslag Norg – vraagt de NAM om het drukbereik van het veld aan te passen. Hierdoor wordt het werkvolume (opslagcapaciteit) verhoogd van ongeveer vijf naar zes miljard kubieke meter (Nm3) aardgas.
Wie in de buurt van Rotterdam wel eens een LNG-tanker heeft zien varen (een schip met meestal vier witte bollen erop) weet hoe groot zo’n schip is. De capaciteit van deze ondergrondse gasopslag bij Norg is ongeveer gelijk aan 43.500 van dit soort schepen.
“Gasopslag noodzakelijk maar pas op voor de negatieve bijeffecten”
Toch is er ook een keerzijde aan het intensieve gebruik van deze ondergrondse gasopslag. De hogere frequentie van het opvoeren en verminderen van de druk in het veld heeft sinds 2015 geleid tot meer bodembewegingen. Bij het vullen van het gasveld stijgt de bodem, en in het winterseizoen daalt de bodem weer, in sommige gevallen zelfs enkele centimeters. Vanaf 2015 is het aantal schademeldingen aan huizen ook sterk gestegen. Uit het online dashboard van het Instituut van de Mijnbouwschade Groningen (IMG) blijkt dat er in de gemeente Noordenveld – waar ook Norg en Langelo toe behoren – op dit moment al 2.251 schademeldingen zijn. In de gemeente Westerkwartier, waar het gasopslagveld ook deels onder loopt, zelfs 4.602. Deze maandag dient bij de Raad van State het beroep tegen het instemmingsbesluit van de NAM om de druk – en daarmee het volume – van de ondergrondse gasopslag definitief te verhogen. Omwonenden in de regio zijn bang dat door de verdere verhoging van de druk tot zes miljard Nm3, het aantal schademeldingen nog verder op zal lopen.
De seismische activiteit rond de gasproductie in Groningen lijkt langzaam af te nemen nu de productie sterk is verminderd. De komende jaren zal de productie worden stilgelegd en is de verwachting dat ook de aardbevingen uiteindelijk zullen verdwijnen. Door het intensievere gebruik en het hogere werkvolume van de gasopslag in Norg kunnen de problemen rond gaswinning, bodembewegingen en schade aan huizen zich voor een deel te verplaatsen van Groningen naar Drenthe, tot grote zorg van omwonenden.
Gasopslag gaat ons enorm helpen om voorzieningszekerheid van het juiste soort gas te garanderen. Het blijft echter wel zaak om onbedoelde bijeffecten van gasopslag goed in de gaten te houden en zoveel mogelijk te voorkomen.