Op 30 november besloot de rechter dat de Staat geen schadevergoeding aan de kolencentrales hoeft te betalen als ze in 2030 moeten sluiten. Dat lijkt goed nieuws voor het klimaat, maar het heeft wel het beeld opgeleverd van een onbetrouwbare overheid, die eerst vraagt om nieuwe investeringen in kolencentrales (minister Brinkhorst) en ze dan binnen de geplande levensduur weer sluit (minister Jetten). Wie wil er dan nog investeren in nieuwe centrales?
Het kabinet Rutte 3 heeft besloten dat na 2025 de SDE+ verdwijnt voor hernieuwbare energie (zon en wind). De kostprijsverlaging is dan zodanig dat deze technieken op eigen benen kunnen staan. Maar vergeten wordt dat niet alleen de kosten sterk zijn gedaald, maar dat na 2025 ook de baten sterk zullen dalen, doordat de kilowatturen uit zon en wind dan bovenop de al gerealiseerde zon en wind komen en de marktprijs volledig inzakt op de momenten dat de zon volop schijnt en het lekker waait. De verwachting is dat met de investeringen tot en met 2025 er in Nederland 20 GW zon en 15 GW wind staat opgesteld. Met een maximale vraag van circa 18 GW betekent dat zelfs in de piek er voldoende wind en zon kan zijn om de volledige vraag te dekken; de prijs daalt dan dramatisch. De extra zon en wind is dan niets meer waard. Wie wil er zonder subsidie nog investeren in extra zon/wind na 2025?
“Als de maximale vraag 30 GW wordt, dan is ook ongeveer 30 GW regelbaar vermogen nodig”
We hebben op dit moment volop regelbaar vermogen, in de vorm van aardgascentrales (klein en groot) en kolencentrales, bij elkaar circa 25 GW. Meer dan genoeg voor de maximale vraag naar elektriciteit. De vraag zal echter sterk toenemen door elektrificatie, misschien wel tot 200 TWh in 2030 met een vermogen van circa 30 GW. Maar de komende jaren zullen oude gascentrales gaandeweg uit bedrijf worden genomen en in 2030 dus ook de kolencentrales. Natuurlijk komt er heel veel zon (25 GW in 2030) en windvermogen (25 GW op land en op zee), maar daar kun je niet op rekenen. Uit de weermodellen blijkt dat er 500 -1500 uur per jaar een vermogen nodig is van regelbare centrales in de ordegrootte van de maximale vraag, omdat er dan te weinig zon/wind is om de vraag te dekken, zelfs als een deel van de vraag wordt afgeschakeld. Als de maximale vraag 30 GW wordt, dan is ook ongeveer 30 GW regelbaar vermogen nodig. Dat betekent dus een fors aantal nieuwe regelbare centrales, met een zeer lage bedrijfstijd, want ze staan grotendeels uit. Maar wie wil investeren in extra centrales met zo’n lage bedrijfstijd?
Al 10 jaar wordt er druk gestudeerd op flexibele vraag en aanbod, die kan zorgen voor een optimale balancering van vraag en aanbod. Zeker als er forse overschotten komen van elektriciteit uit zon en wind. Bijna gratis elektriciteit die aantrekkelijker is dan het verstoken van gas. Maar het is nog onzeker of die overschotten er komen (zie vorige punten) want nu is het aantal goedkope uren nog veel te gering om een investering in een e-boiler of geautomatiseerde vraagsturing te rechtvaardigen. Dus ook hier geldt: Wie wil investeren in flexvermogen?
“Zonder goede business cases gaat de transitie niet lukken”
De minister probeert met subsidies (o.a. voor e-boilers, voor CO2-vrij vermogen, maar ook voor groengas en kernenergie) meer CO2-vrije energie te krijgen, en tegelijkertijd wordt de subsidie voor zon en wind na 2025 stopgezet. Een grondige herziening van de elektriciteitsmarkt, gebaseerd op veel zon en wind, is nodig en dat betekent niet dat dan overheidsinvesteringen en -eigendom de oplossing zijn om het publieke belang goed te dienen. Een eigentijdse hervorming van de elektriciteitsmarkt, met gebruikmaking van de goede kanten die er nu zijn (day ahead markt, balanceringsmarkt et cetera) is noodzakelijk om investeringen in energie, zowel productie als flex, aantrekkelijk te maken, want zonder goede business cases gaat de transitie niet lukken.