Coby van der Linde: "Internationale oliemarkt zal
langzaam meer in balans komen"
Er wordt heel wat af-ge-bespiegeld over de prijsontwikkeling
van ruwe olie. De meeste beschouwingen gaan over de rol van de Amerikaanse
schalieolieproducenten. Als nieuw fenomeen in de internationale olie-industrie
worden allerlei flexibele kwaliteiten aan deze nog jonge loot aan de oliestam
toegekend die de OPEC-landen dwingen tot een nieuw perspectief op de oliemarkt.
Schalie
““In het nieuwe normaal staat niet meer het zo lang mogelijk rekken van de olieproductie voorop, maar het zo goed mogelijk te gelde maken ervan””
Balans
Inmiddels is duidelijk dat langzamerhand de overproductie
wat kleiner wordt vergeleken met de twee voorbije jaren, maar omvat nog steeds
wel zo'n 1 miljoen vaten per dag. Vooral de productie van Amerikaanse
schalieolie neemt af. Ook productieverstoringen in Canada (bosbranden), Libië
(aanslagen) en Nigeria (sabotage) dragen bij aan het kleinere productieoverschot
van vandaag. De OPEC-landen produceren gezamenlijk wel meer dan 2 miljoen vaten
meer dan in 2014. Tegelijkertijd blijkt dat de vraag naar olie in 2015 sterk
gestegen was. Volgens de BP Statistical Review of World Energy van juni 2016
heeft het de grootste stijging laten zien van alle energiebronnen. Gezien de
terugloop van investeringen in nieuwe (conventionele) oliebronnen als gevolg
van de lage olieprijs, en de natuurlijke vermindering van productie uit
bestaande niet-OPEC bronnen van 5-6% per jaar, zal de internationale oliemarkt
langzaam meer in balans komen. Na een lange periode van lage olieprijzen kan
dan met het zoeken naar weer een nieuw normaal begonnen worden.
De Nieuwe Normaal
Die nieuwe normaal is nog best onzeker. De OPEC-landen
hebben, voor zover zij dat individueel konden, de productie uitgebreid. Maar
ook binnen de OPEC zijn de verschillen groot. Saoedi-Arabië, Irak en Iran
hebben (de laatste door de nucleaire deal) hun marktaandeel kunnen uitbreiden
gedurende de prijsdaling. Venezuela daarentegen is afgegleden naar een nog
chaotischere toestand dan voorheen; zelfs een herstel van de olieprijs zal dat
niet gemakkelijk ongedaan maken. De geroemde productieflexibiliteit van de OPEC
waarin binnen een paar maanden tijd substantieel meer of minder werd
geproduceerd, is weliswaar niet door de schaliesector geëvenaard, maar deze
nieuwe ‘concurrent' is wel degelijk een factor van betekenis geworden. De
Amerikaanse importmarkt, voorheen een belangrijke afzetmarkt voor OPEC-olie, is
hoe dan ook gekrompen. In de internationale oliemarkt tekent zich bovendien een
hernieuwde regionale concentratie af, waarbij het vechten blijft om een stukje
van de groeimarkt in Azië. Daar ontmoeten de OPEC-producenten Rusland, die ter
compensatie van de stagnerende Europese oliemarkt, ook wil profiteren van de
Aziatische groei.
De toekomst dichterbij
Na het inzakken van de markt in 2014 is het lange-termijn
perspectief voor de vraag naar olie namelijk fundamenteel veranderd. Voorheen
betrouwbare en grote afzetmarkten als die in Europa groeien nauwelijks of zijn
zelfs gekrompen. Voor landen met grote oliereserves, die bij de huidige
productieniveaus nog meer dan 50 jaar meegaan, kan een ander
toekomstperspectief leiden tot een andere marktbenadering. In de post-Parijse
wereld zal de nadruk op energie- en koolstofefficiëntie steeds belangrijker
worden. Het perspectief in welke periode een olieland de reserves kan
monetariseren verandert mee met deze ontwikkelingen. In het nieuwe normaal
staat niet meer het zo lang mogelijk rekken van de olieproductie voorop, maar
het zo goed mogelijk te gelde maken ervan. Daarnaast krijgt olie, dat het
vooral van de markt in transportbrandstoffen moet hebben, concurrentie van
andere brandstoffen en/of technologieën. Hybride auto's, maar ook volledig
elektrisch aangedreven personenauto's, snoepen in een aantal markten stukjes
van het kleine beetje groei van de vraag af. Hoewel nu nog sterk gestimuleerd
door overheidssubsidies, stijgende olieprijzen gecombineerd met dalende kosten,
kunnen deze nieuwe transportmiddelen toegankelijker maken voor een bredere
consumentengroep, zelfs wellicht steeds meer gedragen door de markt.
Finesse
In de komende jaren zal het voor OPEC-landen aankomen op het proberen te sturen van de internationale oliemarkt met meer finesse dan voorheen. De olieprijzen mogen niet te hoog worden om snelle vervanging in cruciale markten te voorkomen, maar ook niet te laag om noodzakelijke investeringen en begrotingen op peil te houden.
Dit nieuwe normaal, klinkt best bekend.Coby van der Linde is directeur van het Clingendael International Energy Programme (CIEP)