Pieter van Geel: "Lasten door schaliegas moeten een plek krijgen"
De winning van schaliegas in Nederland is weer een stuk verder weg komen te liggen. Economieminister Kamp verklaarde anderhalf jaar nodig te hebben voor een nieuw onderzoek, waarmee hij te weten wil komen welke locatie in Nederland het meest geschikt is. Ook heeft de provincie Noord-Brabant, naar nu lijkt de proefboorlocatie bij uitstek, zich onlangs schaliegasvrij verklaard.
Sommigen zeggen dat dit laatste slechts een politiek gebaar is. Volgens de wet is er immers maar een partij die het voor het zeggen heeft rond schaliegaswinning, en dat is de minister. Maar dat is te simpel gedacht. Het protest tegen schaliegas is inmiddels wijdverbreid in Nederland. 80 gemeenten zijn schaliegasvrij. Zelfs gasgemeente Slochteren, waar helemaal geen schaliegas zit, wil er niet mee van doen hebben. Ook provincies Friesland, Overijssel, Gelderland en Flevoland zijn tegen. Zou Kamp of zijn opvolger al die overheden tegen de haren in gaan strijken? Als schaliegas grootschalig gewonnen gaat worden, lijkt dat wel te moeten.
Tegen iedere energievorm is protest. Borden met teksten als ‘Tegen megawieken!' staan door heel Nederland. Maar waar de duurzame sector tot nu toe beter in slaagt, is het winnen van lokale medestanders. De groene stroomleveranciers werken daar hard aan. Zo kunnen mensen nu aandelen in windmolens kopen, in ruil voor een deel van de stroom en het rendement. Het ‘Welcome in my backyard'-gevoel, dat ze zo weten op te wekken, is bij schaliegas ver te zoeken. De fossiele sector loopt tien jaar achter bij deze beweging van onderop.
“"De duurzame sector slaagt er tot nu toe beter in om lokale medestanders te winnen"”
Het maatschappelijk verhaal over schaliegas is nog niet goed genoeg. Is het wel echt nodig in de energietransitie? Hoe lang kan Nederland nog vooruit met het Groningergas? Wanneer gaan we meer gas importeren uit Noorwegen en Rusland? Antwoorden op deze vragen zijn belangrijk voor de steun van de bevolking. Wellicht zit er voor enkele miljarden aan schaliegas in de bodem. Vooralsnog vinden de omwonenden dat niet genoeg reden om proefboringen te accepteren.
Het afwegingsproces rond schaliegas moet transparanter. In Brabant was de Rabobank de eerste partij die klaagde over de vergunning, die toen al verleend was. De bank had net een datacentrum van ettele miljoenen gebouwd, en vreesde voor zijn investering. De bewoners wisten van niets. Als je het proces niet transparant voert, wek je argwaan. Dat alleen is voor veel omwonenden al een reden om tegen te zijn.
De tijd dat bewoners grote overheidsingrepen zomaar accepteerden, is voorbij. De buurvrouw van mijn moeder kwam begin jaren ‘60 vertellen dat ze moest verhuizen voor een spoorlijn. Binnen een dag had ze de rabarberplanten van haar aan mijn moeder toegezegd als het inderdaad zover ging komen. Dat was nog een maatschappelijke acceptatie. Dat kun je nu schudden.
De Rijksoverheid heeft het allang niet meer voor het zeggen bij dit soort projecten. De CO2-opslag in Barendrecht is er nooit gekomen, het protest over de A4 Delft-Schiedam heeft de Rijksweg van 1972 tot dit jaar tegengehouden, en bij het aanleggen van hoogspanningslijnen worden nu massaal huizen aangekocht en gesloopt. Je moet onderhandelen met de bewoners. Tot nu toe vinden overheden dat onderhandelingsproces zonde van het geld. Maar dan de praktijk: projecten waarbij de bewoners niet worden betrokken, lopen 25 jaar vertraging op, of gaan helemaal niet door. Het principe 'de minister beslist' is niet meer werkbaar.
Pieter van Geel is voormalig staatssecretaris van milieu. Tegenwoordig is hij vice-voorzitter van het CDA en heeft hij diverse adviesfuncties in het bedrijfsleven. Ook was hij fractievoorzitter van het CDA.