Zoeken

Gas in transitie geen stapjes maar sprongen

Frans Rooijers, CE Delft: "Niet een kwestie van techniek en economie, maar van echt willen"

De gassector wil graag vergroenen, maar het gaat wel uiterst langzaam. In 35 kleine stapjes naar 2050 zoals Han Fennema (CEO Gasunie) dat vorige week tijdens een event van zijn bedrijf stelde. Maar de echte veranderingen komen door grote sprongen!

Hernieuwbare bronnen voor elektriciteit zijn alom bekend, waarbij veel mensen niet beseffen dat de grootste bijdrage komt van biomassa en niet van zon of wind. In 2023 zullen we bijna de helft van de elektriciteit uit hernieuwbare bronnen produceren. Daar is het SER-akkoord op gericht. Maar voor gas zal dat bij lange na niet worden gerealiseerd. Gasunie spreekt over 2,5 miljard m3 in 2030, van de 40 die we nu in Nederland gebruiken.

Opgave

Gas blijft dus vooral aardgas, 94%. Dat is niet erg ambitieus. En natuurlijk is 2,5 miljard m3 veel energie en gebruiken we veel meer energie in de vorm van gas dan in de vorm van elektriciteit. De opgave is enorm en ik denk dat we uit het klimaatakkoord van Parijs hebben kunnen leren dat we niet tot 2050 hebben om de energievoorziening om te bouwen, het moet veel sneller. Maximaal 1,5° stijging van de mondiale temperatuur vergt snelle, ingrijpende actie. De gassector wil zich profileren als piekvoorziening, en dat is een helder doel en zeer goed voorstelbaar. Maar dan wel met hernieuwbaar gas.

Snel

Het is natuurlijk makkelijk om kritiek te leveren op het beleid van de gassector, maar ik wil er ook graag wat ideeën bijgeven om snel grote stappen te maken. Vanuit leveringszekerheid en betaalbaarheid is al decennia lang gewerkt aan het vormgeven van de elektriciteitsmarkt. Met recht kunnen we daar zeker in Nederland trots op zijn: een zeer betrouwbare elektriciteitsvoorziening. Met een goed werkende APX en Tennet met marktgebaseerde producten voor de onbalans, hebben we een zeer betrouwbare en goedkope energievoorziening. En dat geldt ook voor de gasmarkt met een duidelijke rol voor de netbeheerder en systeembeheerder en anderzijds voor de producenten en leveranciers.

“De uitdaging is om een prikkel in de markt te krijgen voor maximale inzet van hernieuwbare bronnen voor elektriciteit én gas”

Maar duurzaamheid als derde pijler van het energiebeleid kent eigenlijk geen markt. Het is de uitdaging voor de komende 15 jaar om zonder subsidies een sterke prikkel in de markt te krijgen om maximaal hernieuwbare bronnen in te zetten voor zowel elektriciteit als gas. Tot nu toe is de fossiele brandstof onbelast bij de productie van elektriciteit en stoom, wordt het gebruik van alle energie belast en moest met veel subsidies de onrendabele top worden vergoed om hernieuwbare energie interessant te maken voor investeerders.

Andersom

Voor een duurzame markt zal het andersom moeten gaan. De productie met fossiele brandstoffen zal (fors) moeten worden belast en het gebruik niet. Dat betekent een hoge CO2-prijs en daar zijn zelfs grote bedrijven het over eens, als het maar voor iedereen gaat gelden. En dat is nog niet zo gemakkelijk en kost tijd. Terwijl er nu grote stappen nodig zijn.

Differentiëren

Wat we al snel kunnen doen als aanjager van meer hernieuwbare energie is de energiebelasting op het gebruik van energie differentiëren naar de CO2-inhoud. Groengasprojecten worden vrijgesteld van energiebelasting, terwijl net als voor elektriciteit voor aardgas ook € 250 per ton CO2 betaald gaat worden (verhoging met een factor 2,5). En dat zou ook kunnen gelden voor duurzame warmte en voor elektriciteit uit hernieuwbare bronnen.

Vrijstelling

Om te voorkomen dat deze vrijstelling naar het buitenland weglekt zoals in de jaren 90 gebeurde, zou de vrijstelling kunnen gelden voor projecten van energiecoöperaties, die dan als paddenstoelen uit de grond zullen schieten, een soort postcoderoos voor alle postcodegebieden die beginnen met een 1 tot en met een 9. Energiegebruikers krijgen dan echt een keuze: of grijs met energiebelasting, of groen zonder energiebelasting. Qua eindprijs zal dat dan bijna evenveel kosten, maar het zou wel een geweldige stimulans zijn voor hernieuwbare energie.

Meedenken

De gassector zal niet alleen het denken in kleine stapjes moeten loslaten, maar ook mee moeten denken over hoe die grote stappen gezet kunnen worden, hoe het eindbeeld van gas als piekvoorziening in een energiemarkt met grotendeels hernieuwbare bronnen kan worden bereikt. En om met de kersverse professor Marc Davidson te spreken: "Het is niet een kwestie van techniek en economie, het is een kwestie van willen, echt willen. Niet om ons eigen leven op deze planeet nog mogelijk te houden, maar die van het Nederlandse volk dat zo graag in een delta onder de zeespiegel woont (en van alle andere volken die dat ook willen).

Frans Rooijers is Directeur van CE Delft

Frans Rooijers

Frans Rooijers is directeur van CE Delft