Gerard Martinus over het koppelen van de energietransitie aan duurzame werkgelegenheid in de bouwsector
Met het klimaat en energieakkoord komt er een raamwerk dat moet leiden tot aanzienlijke CO2-emissiereducties, ook in de gebouwde omgeving. Dat kan nu, maar omdat het nu economische hoogtij is gaat dat tegen relatief hoge kosten. Het kan ook later, als het economisch wat minder gaat. Als we het goed spelen leidt dat niet alleen tot een duurzamere energievoorziening, maar ook tot duurzame werkgelegenheid in de bouwsector.
In 2013 kwam onder de hoede van de SER het Energieakkoord voor duurzame groei tot stand. Daarin stond naast doelen voor verduurzaming van de energievoorziening ook groei van werkgelegenheid centraal. Op het eerste gezicht een beetje vreemd, om in een energieakkoord een doel over werkgelegenheid op te nemen. Stel dat het voor een wijk economisch en ecologisch verstandig is om een warmtenet aan te leggen met beperkte isolatie van de op dat net aan te sluiten woningen. Dan laat je dat toch niet na, als dat zou betekenen dat dit minder mensjaren werk kost dan maximale isolatie gecombineerd met elektrificatie? Maar goed, in de periode van laagconjunctuur waarin we toen leefden was het begrijpelijk dat de werkgelegenheidsparagraaf hielp de vakbonden aan boord te krijgen. Een partij die cruciaal is voor een polderakkoord.
Nu is het 2018, hoogconjunctuur, en wordt onder regie van de overheid onderhandeld over een klimaat- en energieakkoord. Dat akkoord moet de klimaatdoelen die een groot aantal landen in Parijs met elkaar overeengekomen zijn naar Nederlandse doelstellingen vertalen. Het woord ‘werkgelegenheid' komt in de kamerbrief niet voor. Op zich prima, want werkgelegenheid moet geen doel zijn. Maar het is wel een belangrijke factor, die het noemen waard is, om twee redenen.
“Als we met elkaar nog meer vraag scheppen, dan blazen we de kosten op”
Ten eerste wil men nu extra maatregelen nemen om het energiegebruik van woningen te verlagen. Dat verhoogt de vraag naar arbeid. We beleven momenteel een periode van hoogconjunctuur, waarin ook zonder extra's de vraag naar arbeid in de bouw al groter is dan het aanbod. Als we met elkaar nog meer vraag scheppen, dan blazen we de kosten op. In het ergste geval verzet de bouwsector netto niet eens meer werk. De zelfde besparing tegen hogere kosten. Nu extra eisen van de bouwsector is dus waarschijnlijk niet effectief en zeker niet efficiënt.
Een tweede reden ligt besloten in de reactie van de bouwsector op conjunctuurgolven. We hebben de afgelopen jaren - maar bijvoorbeeld ook in de jaren tachtig - kunnen zien dat die sterk reageert op die golven. Of beter gezegd: de reactie van de maatschappelijke investeringen in nieuwbouw en renovatie. Hoe dan ook, nu is het hoogconjunctuur, maar straks weer krimp. Dan zal de vraag naar arbeid inzakken. Dan is er immers geen geld meer om te investeren in nieuwbouw, maar ook niet in renovatie.
Wat kunnen we als maatschappij en overheid in het bijzonder doen om inefficiënties en de ergste uitschieters van conjuncturele golven te vermijden? Me dunkt dat we niet moeten versnellen, maar juist moeten vertragen. En in plaats van nu investeren in productie, innoveren en op zijn best kleinschalig experimenteren. Zo sparen we geld uit. Daarmee kunnen we een fonds opzetten. Een fonds dat de overheid beschikbaar stelt om anticyclisch te investeren. Zo kunnen we nu doorgaan met de inhaalslag bij nieuwbouw, en overschakelen op grootschalige isolatie als de conjunctuur terugloopt. En dit is niet nieuw. Introduceer een vaste indicator voor sparen of besteden uit het fonds. Dan is er naast de Zalmnorm straks ook de Samsonnorm.
Oh ja ... in de tussentijd natuurlijk wel de hoogste standaarden toepassen. Dat betekent onder meer: nieuwbouwwoning zonder gas, in bestaande bouw alleen nog ultrarendementsketels. En wie zelf wil investeren en dat ook in de huidige markt denkt terug te verdienen: ga vooral je gang.
Gerard Martinus is Coördinator Energietransitie bij GasTerra