"Tegenstanders van windenergie gebruiken steeds vaker evident en aantoonbaar onjuiste argumenten, redeneringen en zelfs rekensommen."
De tegenstanders van windenergie lijken zich in toenemende mate van een opmerkelijke strategie te bedienen: gelijk proberen te krijgen door desinformatie te verspreiden.
Begrijp me goed: ik vind het legitiem om windmolens niet mooi te vinden, of te vinden dat ze te veel kosten. Het is oké om bang te zijn voor geluidsoverlast en slagschaduwen als de molens dichtbij huis en haard komen te staan. Waar ik moeite mee heb zijn evident en aantoonbaar onjuiste argumenten, redeneringen en zelfs rekensommen die naar het lijkt steeds vaker in de strijd worden ingezet.
Een recent opiniestuk "Fyra op een paal met wieken", van Marten Sommer in De Volkskrant (10 januari), staat er bijvoorbeeld vol mee. Sommer baseert zich onder meer op het "Nationaal Kritisch Platform Windenergie" dat uit elf hoogleraren en oud-hoogleraren zou bestaan, die een brandbrief naar minister Kamp van Economische Zaken hebben geschreven. Windenergie zou veel duurder zijn dan waar de SER bij het maken van het Energieakkoord vanuit ging.
Het zijn geen elf (oud-)hoogleraren maar drie, waarvan één (Ad Verkooijen) bij het Delftse kernreactorinstituut. Diens anti-winduitspraken in Technisch Weekblad werden gefileerd door zijn collega-hoogleraar Gijs van Kuik, die duidelijk maakte dat Verkooijen de benodigde kennis op derdejaarscolleges windenergie eigen had kunnen maken. Oud STW-directeur Kees le Pair, hoofdondertekenaar van de brief, is medeverantwoordelijk voor de onderliggende rekensommen. Zijn huiswerk werd al eerder gewogen en te licht bevonden, door onder meer Bart Ummels en ondergetekende en door de minister van Economische Zaken.
ECN liet al snel na de brief van het Platform van zich horen, en meldde beleefd dat de brief van het Kritisch Platform de toets der kritiek niet kon doorstaan.
“Wie een Mening heeft zal zich niet door feiten omver laten blazen.”
Inmiddels begint duidelijk te worden dat deze vorm van lobbyen door kletspraat en kulsommen te verspreiden in opmars is. Ten dele zit hier het zelfde recept achter als de tabaksindustrie en enkele andere belaagde industrietakken hanteerde: uitstel oogsten door twijfel en verwarring te zaaien over schade door roken, CFK's en de ozonlaag, en klimaatverandering en CO2. Organisaties die eerder deze thema's attaqueerden voeren nu op vergelijkbare wijze campagne tegen duurzame energie, met steun van dezelfde financiële bronnen, waarmee aantoonbaar onjuiste rapporten worden gemaakt en verspreid. Als ‘instituut' vermomde lobbygroepen als de Engelse Global Warming Policy Foundation GWPF of het Deense CEPOS werken zo.
Maar geld en belangen zijn maar een deel van het verhaal. Het andere deel is wat in de sociale psychologie motivated reasoning heet: de algemene neiging om argumenten zo te kiezen en rekensommen zo te maken dat ze het eigen wereldbeeld ondersteunen. De leden van het Kritisch Platform lijken mij beslist geen professionele en goedbetaalde lobbyisten, meer een paar grumpy old men die ontkennen dat de mens het klimaat beïnvloedt, dat fossiele brandstoffen een onbetaalde rekening open laten staan en die op gezette tijden knorrig roepen dat het vroeger allemaal beter was. Dan komt een pseudo-expertrapport dat door de olie-industrie betaald blijkt te zijn maar al te zeer van pas om het eigen gelijk te onderstrepen.
Zo werkt het. En zo beïnvloedt desinformatie de publieke opinie. Commentator Sommer van de Volkskrant ging niet op onderzoek uit om te verifiëren hoe het nou echt zit, maar tuint gewoon in de ondeugdelijke argumentatie van het Platform, en geeft die weer door in zijn column.
Dat maakt de desinformatiestrategie ook zo moeilijk te counteren. Wie op zoek is naar een snelle onderbouwing van een vooropgezette mening vindt te kust en te keur documenten die er deskundig uitzien en pas bij grondiger analyse (maar wie heeft daar tijd voor? Ook journalisten niet meer) door de mand vallen. Als voorstanders van windenergie reageren worden ze meteen als belanghebbende afgeserveerd, ook als ze wel correcte informatie brengen. Het zullen toch de onafhankelijke instituten, adviseurs en onderzoeksinstellingen moeten zijn die de correctietikken moeten uitdelen. Niet dat dit veel zal helpen, trouwens. Wie een Mening heeft zal zich niet door feiten omver laten blazen.