Hans van Cleef: "Klimaat en de energietransitie zijn ineens naar voren gekomen"
Op 28 maart jongstleden tekende de Amerikaanse president Donald Trump een decreet dat banen moet creëren en de binnenlandse energieproductie opvoeren. Hij ontmantelde daarmee feitelijk het klimaatbeleid van zijn voorganger Barack Obama. Door onder meer het opheffen van het verbod op het delven van kolen uit federaal gebied wordt er volgens Trump ruimte geschapen voor groei van de kolenindustrie. Daarnaast worden de regels voor de methaanuitstoot door olie- en gasproductie versoepeld. Het decreet werd door velen met afschuw ontvangen. Na het tekenen van het klimaatakkoord in december 2015 is dit de eerste concrete actie die recht tegen het streven naar een afname van de mondiale temperatuurstijging indruist.De vraag is of het decreet van Trump ook feitelijk effect zal hebben, of dat dit meer symboolpolitiek is. Naar mijn mening is dit vooral het laatste. De Amerikaanse kolenindustrie staat al jaren onder druk. De opkomst van schaliegas in de VS heeft ervoor gezorgd dat de prijs van gas in de VS enorm is gedaald. Daarmee werd het voor veel elektriciteitsproducenten in de VS aantrekkelijker om de elektriciteit op te wekken met behulp van gas dan met kolen. Bijkomend voordeel voor President Obama was dat daarmee de CO2-uitstoot drastisch afnam. De druk op de kolensector was dus van economische aard, en had niet per se iets te maken met klimaatmaatregelen. Door het decreet van Trump hoeft de kolenindustrie economisch gezien geen extra opleving te verwachten voor de langere termijn, zeker niet nu de productie van schalieolie en -gas in de VS weer aantrekt als gevolg van hogere olieprijzen.
““Het decreet van Trump is geen spaak in de wielen van de duurzame energiesector””Daarnaast is mondiaal de kostprijs van zon- en windenergie drastisch aan het dalen. Op sommige locaties in de wereld is zon- en windenergie al concurrerend met conventionele brandstoffen. Op veel andere plaatsen zal dat ook het geval worden als de huidige trends van kostendaling en efficiëntieverbeteringen doorzetten naarmate de schaalgrootte verder toeneemt. Het decreet van Trump is geen spaak in de wielen van de duurzame energiesector. Deze sector moet blijven streven naar efficiëntieverbeteringen en kostenverlagingen zodat investeringen in duurzame energie nog aantrekkelijker worden.
Klimaatverandering staat ineens volop in de spotlights
In Nederland lijkt het besef van urgentie ineens juist aanzienlijk te zijn toegenomen. Eind februari - ruim twee weken voor de verkiezingen - schreef ik nog een artikel met de naam ‘Groene olifant in de Tweede Kamer'. Dit artikel ging over de logica achter het ontbreken van het onderwerp ‘Energietransitie' bij de verkiezingsdebatten. Conclusie toen: simpelweg omdat volgens onderzoek het onderwerp klimaat, of klimaatverandering, bij de meeste burgers niet de hoogste prioriteit heeft. Of misschien beter: had. Immers, nu de formatiebesprekingen zijn begonnen, zit naast de VVD, CDA en D66 ook GroenLinks aan tafel, als grootste winnaar van de verkiezingen. De onderwerpen die besproken worden tijdens de formatie krijgen veel aandacht. Klimaat en de energietransitie zijn ineens naar voren gekomen als onderhandelingspunten. Daarnaast vragen veel organisaties, NGO's en lobbyclubjes om aandacht voor hun idealen. Het tegengaan van klimaatverandering is hierbij een regelmatig terugkerend thema. Na het spraakmakende pleidooi van Jan Terlouw (D66) in DWDD in december werd de politiek ook onlangs door Ed Nijpels - voorzitter Borgingscommissie Energieakkoord, en oud-lijsttrekker van de VVD - opgeroepen om het ‘klimaatkonijn' niet te negeren: het konijn dat zeker uit de hoge hoed gaat komen en een aanzienlijk prijskaartje om zijn nek zal hebben.
““Door bewustwording kan de energietransitie een breed gesteunde ‘beweging’ worden””
Met name vanwege dat
laatste argument is het goed om meer bewustzijn te creëren bij de Nederlandse
huishoudens. Daar komt immers de rekening van de energietransitie uiteindelijk
te liggen. De extra media-aandacht die dit genereert, helpt bij de
bewustwording van de uitdagingen waar wij met elkaar voor staan als we de CO2-uitstoot
verder willen beperken. Het behalen van dit doel kan niet alleen door het
verduurzamen van de energiemix, maar ook door energiebesparing en vergroten van
de energie-efficiëntie. Door bewustwording, en daarmee het creëren van
draagvlak en dus schaalgrootte, kan de energietransitie niet alleen in Nederland,
maar ook in de VS, een breed gesteunde ‘beweging' worden (om het in GroenLinks
termen te houden), zowel bij energieproducenten als bij de consumenten. Dat is
nodig om de energietransitie succesvol te laten zijn. En dat het snel kan gaan,
blijkt wel. Immers, de groene olifant is in slechts enkele weken
getransformeerd in een klimaatkonijn.
Hans van Cleef is senior
sectoreconoom energie bij ABN AMRO Bank, @ABNAMROeconomen. Op Twitter is hij actief
onder @hansvancleef