Naast de actie van Extinction Rebellion (XR) had het Energieontbijt 2024 nóg een primeur: de infographic met feiten en cijfers over het energiesysteem die EBN jaarlijks bij deze gelegenheid presenteert, ging dit jaar vergezeld van een ‘jongerenvariant’. Geen overbodige luxe, blijkt uit onderzoek van PanelWizard Direct onder zowel jongeren in de leeftijd van 12-18 jaar als docenten in het basis, voortgezet, beroeps- en hoger onderwijs. “Bijna 70% van de docenten geeft aan dat het onderwerp ‘energietransitie’ (bijna) nooit tot enkele keren per jaar op de agenda staat”, lichtte gespreksleider Marcel Hoenderdos de resultaten toe. “Van de jongeren geeft 60% aan dat de energietransitie ‘nooit’ aan bod komt in de lessen.”
“Ik ben ervan overtuigd dat goede educatie kan helpen om de energietransitie te versnellen”
Opvallend is dat slechts 16% van de jongeren aangeeft te weten wat het begrip ‘energietransitie’ inhoudt, bij de docenten is dat 44%. Na uitleg zegt 78% van de docenten de energietransitie ‘belangrijk tot zeer belangrijk’ te vinden, bij jongeren geldt dat voor 55%. Kansen genoeg dus om, vrij naar het thema, ‘samen mee(r) te doen in de klas (en daarbuiten)’. Zo’n infographic voor jongeren is daarbij een prima katalysator, oordeelden de docenten Simone Enneking (Comenius College in Hilversum) en Martin Bakker (Segbroek College in Den Haag) en de leerlingen Kirsten Cox en Ercan Arslan (beiden Segbroek College) eensgezind. “Als je de energietransitie op die manier begrijpelijk en tastbaar maakt, blijken jongeren er wel degelijk warm voor te lopen”, verzekerde Bakker. “Hun optimisme is dan aanstekelijk. Ik ben ervan overtuigd dat goede educatie kan helpen om de energietransitie te versnellen.”
Maar hoe? Volgens Enneking staan een te vol lesprogramma en gebrek aan belangstelling van de docenten aandacht voor de energietransitie op veel scholen in de weg. Inhakend op een aanbeveling in het PanelWizard-rapport, peilde Hoendersdos onder de circa 350 aanwezigen de bereidheid om gastlessen te verzorgen op middelbare scholen. Die bleek groot. Enneking: “Jullie zijn van harte welkom.”
“Mensen beseffen dat de energietransitie manifest is en vragen zich af ze er klaar voor zijn”
In de discussie over ‘Samen mee(r) doen in de maatschappij’, ontpopte voorzitter Kees Vendrik van het Nationaal Klimaat Platform (NKP) zich als een optimist. “De energietransitie is geen lineair proces, maar een kwestie van twee stappen vooruit en één stap achteruit. De afgelopen jaren zijn grote stappen gezet en veel doelen gehaald. Ondanks de verrechtsing die uit de recente verkiezingsuitslag spreekt, steunt tweederde van de Tweede Kamer en daarmee van Nederland de energietransitie.”
Op het gebied van klimaat en energie zie je het zwaartepunt volgens hem verschuiven van de politieke democratie naar de maatschappelijke democratie. “Mensen beseffen dat de energietransitie manifest is en vragen zich af ze er klaar voor zijn, ook vanuit het oogpunt van bestaanszekerheid.” Hoofdeconoom Sandra Phlippen van ABN AMRO riep de aanwezigen in dat verband op om ‘iets Amerikaanser te denken en groene schulden te gaan maken om de energietransitie goed betaalbaar te houden’. “Als ik de toekomstige generatie was, zou ik liever groene schulden erven dan een klimaatprobleem. Wat mij betreft moeten ook financiële instellingen als ABN AMRO zich afvragen hoe ze een bijdrage kunnen leveren aan het voorfinancieren van de toekomstige baten van de energietransitie.”
“Met batterijen alleen redden we het niet, er moet ook vol worden ingezet op ondergrondse opslag van aardgas en waterstof in zoutcavernes”
De ‘reguliere’ infographic ‘Energie in cijfers 2024’ die EBN tijdens het Energieontbijt presenteerde, kwam vervolgens bijzonder goed van pas tijdens de discussie over ‘Samen mee(r) doen in het systeem’. Manon van Beek (CEO TenneT), Yolande Verbeek (COO EBN) en Michel Heijdra (directeur-generaal Klimaat en Energie bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat) lieten hun licht onder andere schijnen over een grafiek die liet zien hoe de variabiliteit in vraag en opwek van duurzame elektriciteit er in 2050 uit ziet. ‘Hoge pieken en diepe dalen,” vatte Van Beek het beeld samen. “Om die op te vangen is een energie-infrastructuur nodig die maar op één manier kan worden gerealiseerd: bouwen, bouwen en nog eens bouwen. Ondersteund door een industriepolitiek die ervoor zorgt dat er ook vanuit de industrie tijdig genoeg vraag is naar groene energie die op de Noordzee wordt opgewekt.”
In het verlengde daarvan wees Heijdra op het belang van voldoende flexibiliteit, zowel aan de vraagkant als aan de aanbodkant, terwijl Verbeek benadrukte dat energieopslag in batterijen niet zaligmakend is. “Als onderdeel van een robuust en geïntegreerd energiesysteem moet ook nadrukkelijk worden gekeken naar alternatieven, want met batterijen alleen gaan we het niet redden. Om de flexibiliteit en voorzieningszekerheid te borgen, moet ook vol worden ingezet op de ondergrondse opslag van onder andere aardgas en waterstof in zoutcavernes.”
“We mogen niet uit het oog verliezen dat er veel mensen zijn die te rood staan om groen te kunnen doen”
Nadat Laurentien van Oranje namens ‘neutrale plek’ Number 5 Foundation een inspirerende bijdrage had geleverd, was het aan CEO Jan Willem van Hoogstraten van EBN om de bijeenkomst samen te vatten en in perspectief te plaatsen. Hij voorspelde dat de ‘jongerenvariant’ van de EBN-infographic ‘Energie in cijfers 2024’ een “verrassend positieve weerklank zal vinden onder een aanzienlijk deel van de volwassen bevolking.”
Namens EBN kon Van Hoogstraten vervolgens een cheque van 50.000 euro overhandigen aan directeur Marieke Vollering van Energiebank Nederland, een stichting die ‘staat voor een Nederland waarin iedereen toegang heeft tot betaalbare energie en mee kan doen met de energietransitie’. Het bedrag dat is ingezameld in het kader van het 50-jarig bestaan van EBN, viel uiteraard in goede aarde bij Vollering. “Behalve met de cheque ben ik ook heel blij dat er vandaag aandacht wordt besteed aan de sociale kant van de energietransitie. Dat is enorm belangrijk. Juist omdat de energietransitie zoveel technische uitdagingen met zich meebrengt, mogen we niet uit het oog verliezen dat er veel mensen zijn die te rood staan om groen te kunnen doen.”
“Dat de energietransitie in volle gang is en dat het begint te schuren, geeft vooral aan er geen enkele reden is om voldaan achterover te leunen”
In een persbericht dat vrijwel direct na afloop van het Energieontbijt werd verspreid, verklaarde XR dat de blokkeeractie bij het Kunstmuseum Den Haag onderdeel was van de bredere campagne Stop Nieuw Fossiel ‘waarin we eisen dat het kabinet stopt met nieuwe fossiele energie in Nederland en haar internationale rol pakt bij een rechtvaardige stop op nieuwe fossiele projecten elders in de wereld’.
Onbedoeld sloot de actie in feite ook goed aan bij het thema van het Energieontbijt: samen mee(r) doen. Diverse sprekers wezen daar ook op. “Helemaal prima, deze actie, want EBN faciliteert met dit ontbijt en de infographics de dialoog over de energietransitie en daar doet een steeds diversere groep mensen aan mee”, stelde Hoenderdos.
Phlippen (ABN AMRO) voegde daaraan toe dat de XR-actievoerders ‘absoluut recht van spreken hebben’. “Ze zijn niet altijd even genuanceerd, maar hebben wel goede punten, bijvoorbeeld over de bescherming van fossiele bronnen en de betaalbaarheid van de energietransitie die nog niet is opgelost. Dat de energietransitie in volle gang is en dat het begint te schuren, geeft vooral aan er geen enkele reden is om voldaan achterover te leunen.”
Tekst: Cees de Geus