Brussel moet boterberg aan CO2-rechten wegwerken

Column Jos Cozijnsen: "Oppassen met overheidsingrepen in markten"

Maakt de Europese Commissie met CO₂ dezelfde fouten als met landbouw vroeger? Daar lijkt het wel op. Op 25 juli publiceerde de Europese Commissie haar plan van aanpak om het overschot aan CO₂-emissierechten aan te pakken (1). Dat overschot is veroorzaakt door de economische crisis en wordt geschat op een ‘boterberg' van minstens 1 miljard ton CO₂ aan emissierechten. Over de hele periode 2008-2012 is dat een overschot van 10 procent. Dat is net zoveel als de uitstoot van 60 kolencentrales.

Het systeem begon in 2008 juist met een tekort aan CO₂-rechten van 10 procent en een CO₂-prijs van 25 euro per ton. Maar de crisis boog dat om tot een overschot en een CO₂-prijs nu van 8 euro. Zie onderstaande figuur met links de baseline (de oorspronkelijke verwachtingen van de EU voor de CO₂-uitstoot) en rechts de actuele situatie. De groene balken tonen de boterberg aan beschikbare CO₂-rechten, die in werkelijkheid dus veel groter is dan in 2008 werd verwacht. De Deutsche Bank stelt dat als dit overschot wordt aangepakt, de CO₂-prijs weer kan stijgen naar 20 euro in 2020.

Figuur 1

Bron: Europese Commissie

Aanpak Commissie

De Commissie wil dit probleem aanpakken. Op korte termijn is het voornemen om een groot aantal CO₂-emissierechten minder te veilen in de jaren 2013-2015. Voor de langere termijn is de strategie om na 2018 minder rechten op de markt te brengen. Eind 2012 komt de Commissie met een structurele aanpak, waarbij ze de mogelijkheid openlaat deze emissierechten dan definitief uit de markt te houden. Dit laatste wordt nog niet expliciet genoemd, maar de markt houdt wel rekening met die mogelijkheid. De commissie heeft scenario's doorgerekend om 1,2 of 0,9 of 0,4 miljard ton emissierechten minder te veilen. Op 19 september vindt de volgende vergadering in Brussel hierover plaats.

Wat leren we van de boterberg?

De gedachte dringt zich op dat Brussel een nieuwe boterberg aan het creëren is van emissierechten. Onder Eurocommissaris Sicco van Mansholt besloot het naoorlogse Brussel om voor constant lage consumentenprijzen voor voedsel te zorgen. Europa garandeerde boeren een inkomen door overschotten aan landbouwproducten als melk en boter op te kopen en op te slaan. Deze boterberg zou bij onderproductie en te hoge prijzen weer op de markt gebracht worden. Dat alles moest ervoor zorgen dat de prijs op niveau bleef. Maar dat gebeurde niet. Het systeem ging ten onder aan innovatie in de landbouw, met overproductie als gevolg. Omdat de overheden het voedsel bleven opkopen werd het systeem te duur. Van een goed markstpel tussen vraag en aanbod was geen sprake.

De les is dat we moeten oppassen met overheidsinterventie in markten. Dat speelt hier natuurlijk ook. De prijs van CO₂ is, net als dat voor melk en boter het geval was, essentieel.

Er is nog een vergelijking te maken tussen de situatie toen en nu. Als we destijds voorzien hadden dat de landbouwproductie steeds hoger bleef, waren we gestopt met opkopen. Als we bij het ontwerpen van het emissiehandelssysteem van de economische crisis hadden geweten, hadden we een veiligheidsklep ingebouwd en tijdig minder CO₂-rechten beschikbaar gesteld.

Meer doelen

De CO₂-emissiehandel is, net als de landbouw vroeger, een door overheden ontwikkelde kunstmatige markt. Daarbij moet steeds worden gekeken of de prikkels die de overheid geeft, nog zorgen voor de gewenste marktreactie.

Het belangrijkste doel van het emissiehandelssysteem, het verlagen van de CO₂-uitstoot, wordt nu gehaald. Dat komt omdat er minder uitstoot is door de crisis. Maar het handelssysteem moet meer brengen dan alleen een verlaagde CO₂-uitstoot. We willen ook het gebruik van schone technieken bevorderen. Ook energiebesparing is een belangrijk oogpunt. Met de huidige lage CO₂-prijs komt dit niet of nauwelijks van de grond. Daarom is het belangrijk om, net zoals uiteindelijk met de boterberg is gebeurd, het overschot aan emissierechten af te bouwen.

Dit kan door minder emissierechten te veilen. Natuurlijk moet dat voor de markt op een transparante, objectieve en voorspelbare wijze gebeuren. Daar gaan de discussies in Brussel momenteel ook over.

Jos Cozijnsen is zelfstandig adviseur emissierechten. Meer informatie over hem vindt u op www.emissierechten.nl. Lees hier een eerdere column van Jos Cozijnsen, waarin hij betoogt dat CO₂-handel een ‘mechanism design' is.

Volg Energiepodium op Twitter: @energiepodium

Bronnen:

1. COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT, Information provided on the functioning of the EU Emissions Trading System, the volumes of greenhouse gas emission allowances auctioned and freely allocated and the impact on the surplus of allowances in the period up to 2020, {COM(2012) 416 final: http://ec.europa.eu/clima/policies/ets/auctioning/third/docs/swd_2012_234_en.pdf
   
2. Zie:"EU Nations Set September Talks on CO2 Law Change, Official Says": http://bloom.bg/T3NkSt (Bloomberg, 24 aug)
   
3. Zie:"EU Nations Set September Talks on CO2 Law Change, Official Says": http://bloom.bg/T3NkSt (Bloomberg, 24 aug)