Frans Rooijers: "Planbureau slaagt niet om beeld te schetsen van klimaatbeleid dat doelen wel haalt"
Het is niet goed of het deugt niet, dat is het beeld dat adviezen van Centraal Planbureauoproepen als het gaat om klimaatbeleid. Twee adviezen geven dat beeld, enerzijds het advies over wind op land uit 2013 (en het NOS Journaal-item over wind op zee in 2014 ‘5 miljard schade door windmolens') en anderzijds het recente advies over recycling van plastic afval.Het is een goede zaak dat er een instituut is dat kritisch kijkt naar de overheidsuitgaven en het beleid dat opgezet wordt om politieke doelen te halen. Het is alleen jammer dat het het CPB niet lukt om een beeld te schetsen welk beleid dan wel kosteneffectief is om de internationale klimaatdoelen te halen.
Het advies over windenergie kwam er op neer dat het zonde van het geld is om subsidie te geven, omdat je beter kan wachten tot het goedkoop is. Bovendien levert het helemaal geen CO2-winst op, want het waterbed-effect zorgt ervoor dat per saldo er evenveel emissies blijven. De verlaging van de emissies geeft anderen weer de mogelijkheid om niets te doen of zelfs meer CO2 uit te stoten. Bij deze redenering zijn wel wat nuances te plaatsen.
Zo kan je je afvragen of de prikkel uit het Europese emissiehandelssysteem momenteel groot genoeg is om tijdig de energietransitie in gang te zetten. Door het overaanbod van rechten is de CO2-prijs laag, waardoor er maar een minimale prikkel is om maatregelen te treffen binnen het emissiehandelssysteem.
““Met de heftige wijze van communiceren wekt het CPB de indruk politiek te willen bedrijven””
Daarbij zou het klimaatprobleem niet
worden opgelost als overheden wachten totdat de prijs van windenergie is
gedaald. Als ook buitenlandse overheden zo redeneren, dan vindt er immers geen
prijsdaling plaats omdat niemand windturbines plaatst en leereffecten überhaupt
niet kunnen optreden. Het klassieke prisoner's dilemma blijft dan in stand en
het klimaatprobleem wordt niet opgelost. Deze nuances komen helaas niet naar
voren in het advies. Het advies had ook
kunnen zijn dat het plafond van het emissiehandelssysteem snel omlaag moet.
Het andere advies heeft betrekking op de inzameling van kunststofafval door
huishoudens. Plastic Heroes, de campagne om plastic afval in te zamelen, is volgens
het CPB niet effectief omdat het maar 0,15% van de Nederlandse CO2-emissie
bespaart. Dat is natuurlijk een vreemde redenering: onze klimaatdoelen halen we
met een mix van verschillende instrumenten, waarbij de meeste instrumenten
minder dan 0,1% elk bijdragen, maar tezamen wordt het doel van 20% reductie
behaald. Ik zie de inspraakavonden al voor me waar een gemeente voorstelt om een
wijk klimaatneutraal te gaan verwarmen en van het aardgas af te gaan. Het CPB
kan dan makkelijk in stelling worden gebracht, want "het is volgens het CPB peanuts
op de nationale CO2-balans, niet de moeite waard om de mensen met
dit soort ingrijpende maatregelen lastig
te vallen".
Het klimaatbeleid is een complex veld waarbij verschillende argumenten
spelen bij de keuze van effectieve maatregelen. Het is daarom belangrijk om
goed de nuances te blijven zoeken en te communiceren. Want in het advies over
kunststofafval wordt terecht gesteld dat de inzameling efficiënter kan en
gewerkt moet worden aan hoogwaardige toepassingen, allemaal punten die CE Delft
ook in diverse studies heeft geconcludeerd. Maar met de heftige wijze van
communiceren wekt het CPB de indruk politiek te willen bedrijven en wordt het
kind met het badwater weggegooid.
Alhoewel in de CPB studies dus ook veel genuanceerde conclusies worden
genoemd, gaan deze mede door de eigen uitingen van het CPB in de media vaak
verloren.
Frans Rooijers
is Directeur van CE Delft