Frank van den Heuvel: "Het fijnmazig gasnetwerk kan nog wel eens waardevol blijken"
Begin januari was ik met vakantie in de Champagnestreek van Frankrijk. We logeerden in een huisje met de naam ‘Grand Barrière 38', een voormalig spoorhuisje midden in de velden. Het deed me denken aan een oud stationnetje in mijn homeland Nuenen in Brabant. Ook daar was vroeger een station om het boerendorp te ontsluiten. Terug naar de Champagne. De contouren van waar ooit de rails gelegen heeft, waren nog te zien. Inmiddels is het ijzerwerk weggehaald en is de ondergrond van de voormalige spoorlijn een perfecte mountainbike route. Ook Frankrijk had in vroeger tijd meer spoorlijnen en stations dan nu. En dan kun je je afvragen of het ergens niet jammer is dat we al deze spoorlijnen, tot fijnmazig het land in, niet meer hebben. Ook Nederland heeft in de jaren '60 en '70 veel spoorlijnen opgedoekt en stations gesloten. De reden? De nieuwe oplossing was geboren: auto's en snelwegen. Spoorlijnen in Zeeuws-Vlaanderen, met het gehucht (vier huizen) Pyramide als een soort van centraal station, naar het strand van Katwijk, Dinxperlo-Varsseveld, Mechelen-Terneuzen en nog vele andere vergeten spoorlijnen kennen we. Vorig jaar is de ‘Atlas van de verdwenen spoorlijnen in Nederland' verschenen. Hierin staan de meeste van deze ‘railicten'. Nu missen we deze fijnmazige infrastructuur voor filemijdend openbaar vervoer.
““Waak er voor om nuttige infrastructuur af te breken, want deze kan nog wel eens nodig zijn””
Eveneens verdwenen in de jaren '60, de moderne tijd toen alles weg moest, vele grachten in binnensteden. Utrecht, Den Haag en ook Amsterdam werden of dreigden ontgracht te worden. Inmiddels heeft Unesco de Grachtengordel in Amsterdam een ereplek gegeven. Waarom konden grachten en andere waterwegen weg? Trekschuit en gondel waren toch niet (meer) aanwezig in de Nederlandse steden en dus kon het water gedempt worden. Inmiddels worden ze weer teruggehaald in steden als Utrecht en Den Haag. Les van dit alles: waak er voor om nuttige infrastructuur af te breken, want deze kan nog wel eens nodig zijn. Nodig voor mobiliteit, fraai stadsgezicht of fijnmazig vervoer. Brabant mist nog iedere dag de IJzeren Rijn als spoorverbinding België-Nederland-Duitsland. En zo gooien we oude langspeelplaten niet weg, omdat we af en toe heimwee naar de pick-up hebben. Is dit een nostalgisch verhaal? Niet helemaal, want het is ook toekomstgericht. Oude infrastructuur blijkt soms ook weer nodig en in ieder geval waardevol. Veel tramlijnen van vroeger missen we nu in iedere dag in een overvolle stedelijke en industriële omgeving. Wat heeft dit nu met energie te maken? Alles.
Revolutionair zoals minister Kamp zijn Energieagenda presenteerde eind vorig jaar. De eyecatcher in zijn politieke testament is dat hij onze gaswinning, gasvoorziening, gasinfrastructuur wil gaan afbouwen, zodat we in 2050 zonder gas kunnen. Dat betekent dat de wettelijke aansluitplicht op de gasinfrastructuur wordt vervangen door een ‘algemeen warmterecht', hetgeen inhoudt dat de overheid ‘de aanwezigheid, kwaliteit en betaalbaarheid van de benodigde energie-infrastructuur garandeert'. Eindgebruikers krijgen dan een recht op een aansluiting op, naar gelang de lokale omstandigheden, een warmtenet, een elektriciteitsnet of een gasnet. Toch moeten we waken juist nu grootschalig te investeren in een warmtenet, want nieuwe gebouwen zijn tegenwoordig inherent energieneutraal, waardoor ook een warmtenet niet nodig is. In ‘gas-gebieden is de aanleg van een warmtenet, naast gas en elektriciteit, erg prijzig en wellicht niet rendabel. Wel is warmtegebruik, plus bijbehorende infrastructuur, nuttig op grote industriële complexen. Kortom: waakzaam en zorgvuldig met bestaande infrastructuur. Gaan we ook in een recordtempo alle benzinestations vervangen door laadpalen? Om straks te constateren dat er toch ook nog andere vormen van energie voor het vervoer zijn dan de huidige benzine en diesel? Niet te snel oude/ bestaande oplossingen wegdoen. In de afvalsector zien we hetzelfde: oude stortplaatsen blijken nu meer waardevol te zijn dan verbrandingsovens, omdat we middels urban mining en nieuwe technologieën, oude stortplaatsen, hoe ouder hoe beter, kunnen inzetten als nieuwe mijnen met waardevolle grondstoffen. Postuum is er dus een noodzakelijke herijking nodig van de Ladder van Lansink, die storten als ‘lager in rang' beoordeelde dan verbranden, terwijl storten alsnog recycling blijkt te zijn. Het nieuwe kabinet gaat aan de slag met het testament van minister Kamp. In de energiesector is het nooit ‘maximaal', maar altijd ‘optimaal', omdat maximaal vaak onbetaalbaar blijkt te zijn. Zo is het ook met de gasinfrastructuur in Nederland. Het fijnmazig stelsel kan nog wel eens waardevol blijken.
Verder was het huisje, stationnetje, in de Champagnestreek prachtig. Alleen het koken moest op losse gasflessen en het stoken middels heel veel hout. Soms hebben we heimwee naar die oude pick-up, de gasinfrastructuur van voor de CD & Spotify. Nieuwe mogelijkheden schetsen leidt tot het waarderen van het bestaande, het nadenken over alternatieven om uiteindelijk tot de ideale mix te komen.
Frank van den Heuvel heeft vanaf 1 februari een nieuwe functie als Senior Advisor Public Affairs bij ontwikkelingsbank FMO in Den Haag. Eerder was hij Directeur Public Affairs bij TNO