In 1951 werd de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) opgericht in Europa. Deelnemende landen waren Frankrijk, West-Duitsland, Italië en de drie Benelux-landen. De strekking hiervan was oorlogen tussen de erfvijanden Frankrijk en Duitsland "materieel onmogelijk te maken" door "de gehele Frans-Duitse productie van kolen en staal te plaatsen onder een gemeenschappelijke Hoge Autoriteit", aldus het Plan-Schuman. Robert Schuman was destijds de Franse minister van Buitenlandse Zaken. Deze organisatie moest openstaan voor andere Europese landen die naast de erfvijanden Frankrijk en West-Duitsland wilden deelnemen. De EGKS was de eerste Europese supranationale organisatie en was georganiseerd rondom de toen belangrijkste grondstoffen, kolen en staal. Energie, grondstoffen en handel moesten zorgen voor verbinding, samenwerking en vrede. Eigenlijk al eeuwenlang een beproefd concept. Sancties staan hier vaak haaks op.
“Wederom was energie een drijfveer om samen te werken”
Vanaf het begin was het de bedoeling van de EGKS dat zoveel mogelijk landen zich moesten kunnen aansluiten. En dat gebeurde ook. Enkele jaren later werd de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom) opgericht. Wederom was energie een drijfveer om samen te werken. Deze twee samenwerkingsvormen leidden uiteindelijk tot de Europese Economische Gemeenschap (EEG) en via de Europese Gemeenschap (EG) tot de Europese Unie (EU) vandaag. Het begon dus expliciet met grondstoffen, energie en economie. Het streven naar gemeenschappelijkheid leidde in Europa eveneens tot vrede en een waardengemeenschap. Een gemeenschap die, naast de harde staal en kolen, moest leiden tot een duurzame vrede tussen de leden van de Europese alliantie en daarmee tot vrede op het continent. Dat laatste lukte totdat Joegoslavië implodeerde en de facto de Derde Balkanoorlog uitbrak; overigens tussen niet-leden van de EG. Inmiddels zijn de Balkanlanden lid of kandidaat-lid en doen ze mee in de Europese samenwerking. Met economische winst en vrede tot gevolg en, ook hier weer, deze nieuwe lidstaten doen mee in de Europese energie- en klimaatplannen. Wederom succes.
Alles afwegende, kijkend naar successen van de EGKS en Euratom, past het Nordstream II-project naadloos in de traditie van Europese samenwerking op het gebied van energie en grondstoffen. De strijd nu tussen Rusland en de rest van Europa is echter de uitzondering op vele decennia vooruitgang. En als we door de eeuwen heen kijken, dan hebben handel, karavanen, ruil van goederen steeds geleid tot wederzijds begrip, uitwisseling van culturen en versterking van landen, volkeren en steden. En tot vrede. Van de Zijderoute tot het Hanzeverband tot de Europese Unie.
“Wanneer in Moskou een regimechange komt, dan moeten we zo snel mogelijk de handelscontacten hervatten”
Terug naar de nu in het oosten van Europa woedende oorlog. Ik ga hier niet het sanctiebeleid ter discussie stellen. Ik ga zeker president Poetin niet verdedigen. Wel benoem en verdedig ik alle samenwerking die we afgelopen decennia gestart, opgebouwd en uitgebreid hebben met Rusland. Ook alle wederzijdse handelscontacten en -contracten inzake olie en gas. Het had ook wél kunnen leiden tot een duurzame samenwerking en vrede zoals bij veel andere landen. Sterker, wanneer in Moskou, vroeg of laat, een regimechange komt, dan moeten we zo snel mogelijk de handelscontacten, de wederzijdse levering van grondstoffen, landbouwproducten en energie hervatten. Dus eveneens Nordstream II. Ook als het nieuwe regime niet meteen van ons westers democratisch gehalte is. Dat zijn de politieke leiders van Saoedi-Arabië, Venezuela en Algerije evenmin. Juist omdat we dan tonen dat we vertrouwen blijven hebben dat landen en volkeren naar elkaar toegroeien door economische samenwerking, waarbij energie altijd een belangrijke component is. En de huidige sancties zijn gericht tegen president Poetin en niet primair tegen Rusland en de Russen. Dus eveneens richting de inwoners van Rusland moeten we zo snel mogelijk weer de relaties normaliseren en samenwerking en handel hervatten.
“Ook Rusland behoort uiteindelijk bij één Europese energiemarkt”
Na de val van de Muur in Berlijn triomfeerde het Westen. Natuurlijk goed dat de deur naar de vrijheid openstond voor de Oost-Europeanen, maar de door het Westen gedemonstreerde zelfverzekerdheid is door Rusland als een vernedering opgevat en opgepakt. Als een soort ‘Verdrag van Versailles’. We moeten oppassen dat we nu niet er nog eens overheen gaan door zware sancties op te leggen, te spreken over herstelbetalingen, maar ook nog eens de suggestie te wekken dat we nooit meer zaken willen doen met Rusland en de Russen; er is meer dan Poetin. En voor de fanatieke Europeanen: Ook Schuman wilde uiteindelijk zoveel mogelijk landen zich laten aansluiten bij het EGKS. Eveneens Rusland behoort uiteindelijk bij één Europese energiemarkt.
Het museum De Hermitage in Amsterdam is tijdelijk gesloten; onderdeel van het beleid tegen Rusland. Dat is jammer, want het museum was destijds juist opgericht om de wederzijdse verbinding en het begrip te verbeteren; middels kunst. Zoals ook Tsjaikovski en de Russische literatuur tot belangrijke kunst en cultuur behoren. Het zijn dergelijke kunstuitwisseling en samenwerkingen op allerlei gebieden die landen in Europa sterker en vredelievender maken. En uiteindelijk heeft de EGKS tot een stabielere vrede geleid dan het Verdrag van Versailles.