Frans Timmermans is de nieuwe klimaatpaus in Europa. Niet onlogisch, voor een jongen uit de Roomse Oostelijke Mijnstreek om dit Europese hoogste te bereiken: van steenkoolmijnen naar groene paus! Inderdaad wordt het energiebeleid vaak vergeleken met religie. ‘Believers’ tegenover ‘non-believers’. De meest fanatieke klimaatactivisten beroepen zich op de wetenschap. Dat was ooit wel eens anders onder de gelovigen. Toch kan religie ons veel leren om te komen tot wederzijds begrip en gezamenlijke oplossingen in het klimaat- en energiedossier. Een uitstapje naar de katholieke kerk.
“Drie groepen: verongelijkt, conservatief en open”
Iedere katholiek staat weer net iets anders in het leven, gaat anders met zijn geloof om en wil dit anders uitdragen. In allerlei verbanden, van katholiek onderwijs tot katholieke politici komen we grofweg drie soorten praktiserende katholieken tegen. Iedere vergelijking gaat mank en iedere indeling is arbitrair, maar toch. De drie groepen zijn te verdelen in verongelijkt, conservatief en open. Nogmaals alle drie de groepen tonen betrokkenheid, maar drijfveer, uitingen, houding, uitgangspunt en resultaat zijn verschillend.
Allereerst de verongelijkte katholieken. Zij denken dat iedereen tegen hen, katholieken, is, terwijl zij het toch goed bedoelen. De drijfveer is antagonistisch en het resultaat is dat ze tegenover anderen komen te staan, waardoor polarisatie ontstaat. De houding is soms begrijpelijk, maar het effect is enkel negatief. We komen er niet verder mee.
De tweede groep betreft conservatieve katholieken die een bepaald ideaal, inderdaad katholiek, voor ogen heeft. Een bepaalde zuiverheid is zeker nuttig, goed en creëert duidelijkheid, maar ook minpunten. De wereld is anders dan vijftig jaar geleden, de mensen zijn anders en de omstandigheden veranderen voortdurend. Deze groep ziet en begrijpt dat een groot aantal mensen hun opstelling en benadering niet meer volgt. Een conservatieve opstelling leidt te vaak tot starheid en, daardoor, tot isolatie. Je plaatst jezelf en daarmee je eigen kerk te veel buiten de tijd van vandaag, waardoor je je afsluit en dat je je slechts enkel nog in kringen van gelijkgestemden begeeft. Puurheid, maar ook isolatie.
“Openheid en verbinding zijn cruciaal.”
En dan de derde groep katholieken, die, evenals de mensen van de andere groepen, oprecht katholiek is. Deze groep mensen stelt zich open op, in zekere zin realistisch en daarmee de tijdgeest en de nieuwe wereld aanvoelend, meenemend en daar het aloude geloof bij laten aansluiten. Nog steeds zijn hier de wortels van belang, maar de kerk en de waarden en rituelen worden warmer en minder stellig uitgedragen. Niet verongelijkt of conservatief als de ultieme waarheid, maar wel met gevoel voor traditie. En wat is dan het resultaat? Waar de eerdere varianten sterven in polarisatie en isolatie, ontstaat hier verbinding. Je gaat, vanwege de openheid, het gesprek aan, toont begrip voor de ander, maar zet ook je eigen verhaal, waarden en geloof neer. Deze openheid en verbinding zijn cruciaal.
“Activisten: ieder voorstel is te weinig”
Terug naar de klimaat- en energiedialoog van vandaag. Te veel zien we fanatici, activisten, elkaar de maat nemende mensen, die het evangelie van de verduurzaming uitdragen. Of alles juist ontkennen. De activisten zien terecht dat we met zijn allen moeten investeren in verduurzaming, maar redeneren te veel vanuit het eigen gelijk. Ze begrijpen niet dat niet iedereen hen volgt in snelheid en daadkracht. Deze groep redeneert bij ieder voorstel ‘het is te weinig’. In wezen was de harde confrontatie in de VN-vergadering, het wegzetten van hele generaties, van deze categorie. De ander haakt af, gaat er tegenin. De tegenpool vertoont eenzelfde gedrag. Er ontstaat slechts polarisatie.
“Polarisatie en isolatie helpen niet”
De tweede groep, ook oprechte duurzame mensen, kijkt naar de directe eigen omgeving. Ze hebben niet de drang om de hele wereld te verduurzamen, maar zijn zelf wel gedreven om hun gemeenschap, omgeving zo duurzaam mogelijk te laten zijn. Ze verbruiken weinig, alles is biologisch en er wordt weinig energie en luxe gebruikt. Ze dringen hun leefstijl niet op aan anderen, maar doen goed in het verborgene: geïsoleerd. En dan de derde groep. Dit zijn de realisten die zien dat we met zijn allen aan de slag moeten. Ze zien dat we innovatie, technologie en samenwerking op alle niveaus moeten hebben. Festina Lente, zeiden de Romeinen. Haast je langzaam: opschieten, maar in een verantwoord tempo. Deze derde groep mensen zoekt naar, appelleert aan en ontvangt echte verbinding. Mobiliseert mensen. En los van alle urgentie, los van dat we nog veel te doen hebben met zijn allen. Polarisatie en isolatie helpen niet hier. En die verbinding is natuurlijk ook nodig in Europa. Zo nodig onder leiding van een klimaatpaus.
Een katholieke jongen als Timmermans die groot geworden is tussen de steenkool, moet zien dat verbinding nodig is. Moet zien dat isolatie van één land aan de Noordzee niet werkt. Dat polarisatie tussen Oost- en West-Europese landen niet werkt. Inderdaad, je ziet deze driedeling pas als je het door hebt…zou Johan Cruijff, maar ook die andere JC, zeggen.