In 2021 rapporteerde Nederland 172 Mton CO2-equivalent aan broeikasgasemissies. Onze import uit bijvoorbeeld China, waardoor er in China extra CO2 werd uitgestoten, telt daarin niet mee. Evenmin corrigeren we voor de emissies in Nederland vanwege export van bijvoorbeeld elektriciteit. Internationaal vliegverkeer en scheepvaart tellen trouwens ook niet mee. Het CBS doet dat in haar Monitor Brede Welvaart allemaal wel en komt voor 2021 uit op een klimaatvoetafdruk, de ‘consumption-based’ emissie, van 15,3 ton CO2-equivalent per Nederlander. Voor alle Nederlanders samen is dat dan 268 Mton. Dat is 56% hoger dan de gerapporteerde in Nederland waargenomen CO2-emissie. Terzijde: vliegverkeer leidde in 2021 tot 7 Mton extra emissie en dat verklaart dus slechts 4% van deze 56%. De Monitor Brede Welvaart wordt vanaf 2017 jaarlijks door CBS geproduceerd. De Nederlandse klimaatvoetafdruk is sinds die tijd ongeveer constant, terwijl de nationale ‘production-based’ emissie tussen 2017 en 2021 met 15% daalde.
“Nederland zal vanwege de sluiting van Aldel geen gram minder aluminium zijn gaan verbruiken”
Vorig jaar ging Aldel failliet. Goed voor 100.000 ton aluminium en 1% van alle Nederlandse elektriciteit. Best veel. Dankzij dit faillissement is de Nederlandse broeikasgasemissie dit jaar 0,3 Mton CO2 lager. Nederland zal vanwege de sluiting van Aldel geen gram minder aluminium zijn gaan verbruiken. In 2022 importeerde de EU al 3 miljoen ton aluminium, dus daar kon nog wel wat bij. Belangrijkste leverancier was in 2022 Rusland en dat zal ook dit jaar wel zo zijn, want aluminium valt buiten de sancties. De emissie die we dankzij de sluiting van Aldel dit jaar in Nederland hebben bespaard, zijn dus verplaatst naar elders. Het klimaateffect is nihil en mogelijk zelfs negatief, want de energiemix in veel landen is vaak minder schoon dan in Nederland, juist in de landen waar we veel halffabricaten en spullen vandaan halen. Ook is de productie daar vaak minder energie-efficiënt.
Wanneer we echt klimaatbeleid willen voeren, kunnen we niet volstaan met de formele ‘production-based’ Nederlandse emissie op eigen bodem. We moeten sturen op onze ‘consumption based’ klimaatvoetafdruk mondiaal. Sterker, misschien moeten we de door ons veroorzaakte broeikasgasemissies in het buitenland zelfs extra zwaar laten meewegen. Dumping van onze CO2-sores naar andere landen zou immers niet beloond mogen worden.
“Generiek blijken de onderzochte partijprogramma’s wel te resulteren in verschillen in de Nederlandse emissie in 2030, maar is hun klimaatimpact vrijwel gelijk”
Prima dus dat het PBL in haar analyse van de partijprogramma’s de verplaatsing van Nederlandse broeikasgasemissies naar het buitenland in kaart heeft gebracht. Idem dat het PBL deze verplaatsing duidelijk in haar persbericht vermeldt en ze in de samenvattende grafiek laat zien. Helaas wel wat onduidelijk, dus meer iets voor kenners. Hopelijk volgende maal beter. Want de gevolgen voor de ranking van de partijprogramma’s blijken aanzienlijk. Kijken we puur naar de emissie op Nederlands grondgebied, dan scoort PvdA/GL met 93 Mton als middenpad in 2030 het laagste van de onderzochte programma’s en de VVD met 110 Mton het hoogste. Overigens is dat aanzienlijk lager dan de 123 Mton in 2030 in het basis pad. Evenwel, het PvdA/GL-programma leidt tot 18 Mton verplaatsing, terwijl de verplaatsing bij de VVD nihil is. De klimaatvoetafdruk daalt daardoor volgens het VVD-programma zelfs 1 Mton meer dan volgens het de PvdA/GL-programma. Generiek blijken de onderzochte partijprogramma’s wel te resulteren in verschillen in de Nederlandse emissie in 2030, maar is hun klimaatimpact vrijwel gelijk.
Het maakt trouwens verschil of de verplaatsing van emissies naar landen binnen de EU gebeurt of daarbuiten. Want de EU werkt met emissieplafonds. Nu nog alleen voor de zware industrie, maar binnenkort ook voor transport en de gebouwde omgeving. Verschuiving van emissies tussen EU-landen zal dan niet tot hogere CO2-emissies op EU-niveau leiden. Wel zadelen we andere lidstaten op met onze CO2-sores.
“Ook hier geldt dat we andere landen opzadelen met onze sores de energiesector klimaatneutraal te maken”
Bij verplaatsing van emissies buiten de EU is dat anders. Het emissieplafond op EU-niveau verandert niet, terwijl de emissie elders op de wereld groter wordt. Het CBAM verandert daar niets aan; dat leidt slechts tot een boete die de EU zichzelf oplegt voor de door haar veroorzaakte CO2-emissie elders. Wel leidt deze boete ertoe dat aluminium in ons voorbeeld in de EU duurder wordt. Maar ik denk niet dat er daardoor minder stroomkabels zullen worden aangelegd; hooguit zullen de nettarieven nog wat extra stijgen. Ook hier geldt dat we andere landen opzadelen met onze sores de energiesector klimaatneutraal te maken.
Uitzondering is slechts wanneer productie wordt verplaatst naar landen buiten de EU met een vrijwel klimaatneutrale energievoorziening, die niet op schaarse biomassa draait, en waar voldoende klimaatneutrale energie over is, of kan worden bij geplust om onze producten te maken. U moet dan denken aan landen als IJsland, Nepal en Paraguay. Veel productie zullen deze landen echter niet van de EU kunnen overnemen. Laten we ons daar dus maar niet mee rijk rekenen en zelf aan de gang gaan.
Verplaatsing van emissies uit Nederland naar het buitenland leidt aldus tot nihil klimaatwinst en in veel gevallen zelfs tot een toename van de mondiale broeikasgasemissie. Bovendien zadelen we andere landen op met onze klimaatsores. Andersom zorgt het naar de EU/Nederland terughalen van productie dankzij de emissieplafonds tot een daling van de mondiale emissie. Wel betekent het dat we harder zullen moeten werken om een klimaatneutraal energiesysteem te bouwen, maar dat lijkt me niet meer dan terecht.