In het Klimaatakkoord krijgt de wijkgerichte aanpak een centrale rol bij de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Dat is een terechte keuze als we de onze woningen en andere gebouwen aardgasvrij willen maken. Een wijkgerichte aanpak is nodig om alle bewoners mee te krijgen. Hij is ook nodig omdat een warmtenet in veel wijken de meest duurzame warmteoptie is. En ook als we kiezen voor warmtepompen is een integrale aanpak nodig, waarbij ook het stroomnet wordt aangepast. Maar daar blijft het niet bij. Een wijkaanpak is ook nodig om de ambities rond zon op dak waar te maken. Sjak Lomme wijst er in Energeia terecht op dat de congestieproblemen zich vooral voordoen in straten en buurten waar veel zonnepanelen liggen en dat het dus logisch is om thuisbatterijen en buurtbatterijen in te zetten in de wijken en straten waar deze problemen zich voordoen. Een wijkaanpak is, tot slot, van groot belang voor de verduurzaming van de mobiliteit, zowel als het gaat om de infrastructuur voor elektrisch vervoer als voor de grootschalige introductie van deelauto’s.
Helaas moet ik constateren dat het belang van een wijkgerichte aanpak volledig ontbreekt in de proeve van een regeerakkoord van D66 en de VVD. De partijen schrijven: “Huishoudens en het kleine mkb worden ontzorgd door onder meer het forser ondersteunen van investeringen in isolatie, hybride warmtepompen, zonnepanelen op daken en het bijmengen van groen gas.” In feite pleiten deze twee liberale partijen daarmee voor een terugkeer naar de klassieke vrijblijvende consumentenaanpak van vóór het energieakkoord.
“Het is belangrijk dat er in de gebouwde omgeving echt druk op de ketel komt”
Met deze aanpak negeren VVD en D66 het pleidooi van een brede coalitie van gemeenten, Aedes, warmtebedrijven en andere partijen om te komen tot een structurele aanpak aardgasvrije wijken. Het huidige leerprogramma is gericht op 60 - 70 wijken. Om de doelen van het Klimaatakkoord te halen, moeten echter tussen nu en 2030 1,5 miljoen woningen aardgasvrij worden. Dat betekent onder andere dat in zeker 1.000 wijken de komende tien jaar een warmtenet moet worden aangelegd. Bij een dergelijke structurele aanpak gaat het met name om een verdere verschuiving van de energiebelasting, voldoende capaciteit bij gemeenten, een voucher voor woningeigenaren en een investerings- en subsidie-instrument voor warmtenetten dat ook voor bewonersinitiatieven toegankelijk is. Het idee achter de voucher is dat woningeigenaren deze kunnen inzetten voor alle maatregelen die nodig zijn om een woning aardgasvrij te maken, maar dat dit budget pas mag worden gebruikt als er overeenstemming is over de aanpak van de wijk.
Het is belangrijk dat er in de gebouwde omgeving echt druk op de ketel komt. Daarom kiest de Europese Commissie er in het 55% package voor om het emissiehandelssysteem uit te breiden naar de gebouwde omgeving (en de mobiliteit). Dit is een maatregel die de wijkaanpak zeker op termijn enorm kan versterken. VVD en D66 besteden geen woord aan dit cruciale voorstel. Dit bevestigt het beeld van vrijblijvendheid. Wel de 55%-doelstelling omarmen en benadrukken dat deze met doorgerekende plannen zal worden geborgd, maar geen boter bij de vis.
“Zo organiseer je als overheid je eigen weerstand”
Dan de voorstellen zelf. Verbetering van de subsidies voor energiebesparing (ook buiten de wijkaanpak) is uiteraard prima. Maar de keuze van VVD en D66 voor de klassieke consumentenaanpak, gericht op hybride warmtepompen en zonnepanelen, is weinig doordacht. Hybride warmtepompen zijn in redelijk goed geïsoleerde wijken een goede (tijdelijke) oplossing, maar als een warmtenet of all electric voor een bepaalde wijk maatschappelijk gezien de beste oplossing is, helpt het uiteraard niet als een deel van de bewoners in de jaren daarvoor een hybride warmtepomp heeft aangeschaft. Zo organiseer je als overheid je eigen weerstand. En wat te denken van het plan om zonnepanelen op daken van huishoudens forser te stimuleren? Hoe verhoudt dit voorstel zich tot het terechte besluit tot afschaffing van de salderingsregeling vanwege oversubsidiëring? Je krijgt de indruk dat beide partijen de recente brief van staatssecretaris Dilan Yeşilgöz over dit onderwerp niet kennen. Om nog maar te zwijgen van de noodzaak om zo snel mogelijk te starten met batterijen en andere vormen van flexibiliteit.
De klimaattransitie moet haalbaar en betaalbaar blijven, schrijven VVD en D66 in de proeve van het regeerakkoord. Als dat neerkomt op wel doelstellingen, maar geen bijbehorende maatregelen die werken, hebben we een groot probleem.