Burgemeester van Jouw Noordzee? Als u nog nooit van die functie had gehoord, is dit artikel nu al geslaagd. Met de goedkeuring en steun van onder andere Stichting De Noordzee, TNO, gemeente Den Haag, Energie Beheer Nederland (EBN), Gasunie en Deltares, nam Stichting Summerlabb in 2017 het initiatief voor de ‘Noordzeeburgemeester’. Zijn/haar taak kan kort worden samengevat: de kansen en uitdagingen op de Noordzee onder de aandacht brengen van een breed publiek. “De Noordzee is van grote waarde voor ons milieu, welzijn en onze economie”, verzekerde Koornneef, toen hij in november 2023 samen met locoburgemeester van Jouw Noordzee Eva den Boer als derde Burgemeester van Jouw Noordzee in successie werd geïnstalleerd door ZKH Prins Carlos de Bourbon de Parme. “Belangrijke thema’s voor de komende decennia voor de Noordzee zijn de ontwikkelingen met betrekking tot de natuur, voedselvoorziening, veiligheid en de energietransitie. Ook op dat gebied speelt de Noordzee een zeer belangrijke rol. Windparken wekken daar duurzame energie op, er zijn plannen hier waterstof van te maken op bijvoorbeeld energie-eilanden of platformen, bestaande pijpleidingen te gebruiken voor transport, CO2 op te slaan en biomassa in de vorm van zeewier te produceren. Maar op de Noordzee gaat het dus ook om die andere ontwikkelingen rondom scheepvaart, visserij en aquacultuur, defensie, en het milieu.”
“Ik wil de Noordzee naar de wal brengen, zodat iedere Nederlander een beeld krijgt van de waarde van de zee waaraan we leven”
Als Burgemeester van Jouw Noordzee kwam Koornneef niet uit de lucht vallen, want op het gebied van offshore systeemintegratie en (grootschalige) energieopslag is hij als strategy consultant Offshore Energy and Storage namens TNO al jaren nauw betrokken bij de Noordzee. In die rol is hij ook actief als wetenschappelijk manager binnen het internationale North Sea Energy-programma. Als Burgemeester van Jouw Noordzee heeft Koornneef geen last van beroepsdeformatie: hij is dagelijks met de energietransitie bezig, maar heeft ook oog voor de vele andere functies op het water. “De Noordzee naar de wal brengen, zodat iedere Nederlander een beeld krijgt van de waarde van de zee waaraan we leven", vat hij zijn belangrijkste missie samen. “Als het Nederlandse deel van de Noordzee een gemeente was, zou het qua oppervlak de grootste van ons land zijn. Er gebeurt heel veel, maar veel mensen hebben daar geen flauw idee van. Het is aan mij om daar verandering in te brengen en dat doe ik graag en met gepaste trots, want het is een waardevol en fascinerend gebied. Wist je dat het oppervlak van het Nederlandse deel van de Noordzee, het Nederlands Continentaal Plat, bijna anderhalf keer het oppervlak van ons vasteland is? Dat er schelpdieren leven die ouder kunnen worden dan honderd jaar? Dat de Noordzee de drukst bevaren zee ter wereld is? En dat energie van de Noordzee erg belangrijk is, omdat de windparken op zee en de gasproductie respectievelijk ongeveer 16% van de elektriciteitsvraag en een kwart van de gasvraag dekken?”
“Wist je dat de windparken op zee en de gasproductie respectievelijk ongeveer 16% van de elektriciteitsvraag en een kwart van de gasvraag dekken?”
-Wat fascineert je het meest aan de Noordzee?
Koornneef: “Als je op het strand over de Noordzee uitkijkt, lijkt het een leeg, relaxed en uitgestrekt gebied, maar als je naar een planologische kaart kijkt, schrik je bijna van alle gebruiksfuncties die zijn ingetekend. Om alles mogelijk te maken is multifunctioneel ruimtegebruik absoluut noodzakelijk. Op dat gebied is veel meer mogelijk dan veel mensen denken. Dat nog lang niet alle kansen worden gepakt, komt omdat er nog te weinig wordt samengewerkt en nog teveel vanuit een eigen sectorale blik naar de Noordzee wordt gekeken. Windenergie, scheepvaart, visserij, waterstof, natuur, ondergrondse CO2-opslag (CCS), olie- en gaswinning… Het Noordzeeoverleg is een uitstekend initiatief dat onder andere een Noordzeeakkoord heeft opgeleverd, dat een mooie basis legt om de kansen op de Noordzee samen te verzilveren. Alle sectoren en partijen moeten hierbij uiteraard bereid zijn om hier en daar over hun eigen schaduw heen te stappen, in te schikken en, dat kan ik niet genoeg benadrukken, de samenwerking te zoeken en de krachten te bundelen. Anders gaat het nooit lukken om de plannen en ambities voor de Noordzee tijdig te realiseren.”
“Om alles mogelijk te maken op de Noordzee is multifunctioneel ruimtegebruik absoluut noodzakelijk”
-Het Nederlandse deel van de Noordzee is daarvoor te klein?
“Of we hebben te veel plannen en ambities, dat is maar net hoe je het bekijkt. Ik weet zeker dat een land als Duitsland, als het om de Noordzee gaat, heel jaloers is op Nederland. Op het gebied van onder andere windenergie op zee en CCS heeft Duitsland ook flinke ambities, maar die moeten op een veel kleiner stuk Noordzee worden gerealiseerd. Wat overigens niet wegneemt dat ook Nederland een heel complexe puzzel te leggen heeft, bij het combineren van alle plannen op de Noordzee. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de combinaties met natuurontwikkeling, die absoluut noodzakelijk zijn, want wat de natuurwaarden betreft heeft de Noordzee zijn ondergrens allang bereikt. Ik heb geleerd dat we niet per se terug moeten verlangen naar het niveau van 150 jaar geleden. Maar ook bij de plannen in het kader van de energietransitie en voedseltransitie moet er op de Noordzee gelijkwaardige ruimte en zeggenschap zijn voor de natuur.”
“Bij de plannen in het kader van de energie- en voedseltransitie moet er op de Noordzee gelijkwaardige ruimte en zeggenschap zijn voor de natuur”
-Toen je werd geïnstalleerd, zei je dat je ‘de Noordzee naar de wal wil brengen’. Wat bedoel je daar precies mee?
“De oeroude band van Nederlanders met de Noordzee is veel minder hecht geworden en dat is niet terecht. De Noordzee was een verbindende factor, die door de eeuwen heen uit alle windstreken voedsel, kennis, cultuur, verhalen en rijkdom bracht. Een herwaardering van die verbindende kracht, moet voorkomen dat de Noordzee vooral wordt gezien als een locatie voor de ontwikkelingen die op het vasteland omstreden kunnen zijn, zoals windenergie en CCS. Dat mensen meer betrokken zijn bij hun directe omgeving dan bij de Noordzee, is begrijpelijk maar ook jammer. Door onder andere te hameren op meer publieksparticipatie, hoop ik de Noordzee beter op de kaart te zetten. Letterlijk, want het is nog te vaak een witte vlek. Neem het Nationaal Plan Energiesysteem. Daar is een uitgebreid participatietraject voor opgetuigd en het zou supermooi zijn om dit ook te zien voor de plannen voor de Noordzee. In dat verband is het tekenend dat ons enorme deel van de Noordzee bijna nooit wordt getoond op kaarten van Nederland. Het is er wel, en door de energietransitie wordt het enorme belang ervan alleen maar groter, maar je ziet het niet.”
-Is Nederland het enige land met een Noordzeeburgemeester?
“Ja, in veel landen wordt daar jaloers naar gekeken. Wat voor sectoren in Nederland geldt, gaat ook op voor alle landen rond de Noordzee: met meer samenwerking valt nog veel winst te behalen. In navolging van België, zou ik het bijzonder toejuichen als er in het nieuwe kabinet één minister van de Noordzee komt. Dat zou zeker leiden tot een integraler beleid op het gebied van terreinen als economie, energie, mijnbouw en natuur, die in het huidige demissionaire kabinet nog over verschillende ministeries zijn verdeeld.”
“In navolging van België, zou ik het bijzonder toejuichen als er in het nieuwe kabinet één minister van de Noordzee komt”
-Wat wordt je eerstvolgende officiële optreden?
“Onder het motto ‘de burgemeester nodigt uit…’ ga ik op 17 april in Urk in gesprek met vertegenwoordigers van de visserijsector. Die heeft het zwaar en lijkt het kind van de rekening te worden op de Noordzee, maar tijdens die bijeenkomst wil ik toch vooral op zoek gaan naar uitdagingen en kansen. Want ook een innovatieve, duurzame visserij heeft toekomst op de Noordzee.”
-En wanneer ben je zelf voor het laatste op de Noordzee geweest?
“Veel te lang geleden alweer. Eind vorig jaar heb ik gekitesurft, daarna ben ik wel een paar keer heel dicht bij de Noordzee geweest, wandelend over het strand, maar niet in of op het water. Ik ben nu een half jaar in functie maar nog niet door een van de vele stakeholders mee de Noordzee op geweest. Dat gaat binnenkort vast een keer gebeuren. Ik kijk er naar uit, want geboren en getogen in een polder bij Amsterdam ga ik dan eindelijk ontdekken of ik last heb van zeeziekte.”
Tekst: Cees de Geus