Wat als het IMF gelijk heeft en de prijs van aardolie sterk

John Kerkhoven: "Prijs aardolie stijgt volgens IMF structureel naar 180 dollar per vat"

Deze week gaf de minister hierop antwoord aan de Tweede Kamer.

Het IMF trekt op basis van een nieuwe economisch model de conclusie dat de prijs van een vat aardolie structureel zal stijgen en in 2021 zal uitkomen op circa 180 dollar per vat. Het IMF model, indien geijkt op data uit het verleden, geeft een betere voorspelling van de aardolieprijs dan alle tot op heden beschikbare modellen.

Nu is het niet zo interessant of het model het nu exact juist heeft of niet. Wat interessant is, is vervolgens de reactie van de minister op de vraag wat het betekent voor Nederland als de prijs van aardolie met 100 procent zou stijgen in 10 jaar tijd.

Minister Verhagen stelt dat de groei van Nederland dan 0.15 procent per jaar lager uitvalt. Gevoelsmatig lijkt dit niet te kunnen kloppen en dus hebben we het Energietransitiemodel (zie www.energietransitiemodel.nl) en wat CBS cijfers er maar eens bij gepakt.

Nu kunnen we met het Energietransitiemodel niet de groei van de economie uitrekenen, maar wel heel goed de kosten van de totale energiehuishouding in Nederland. Op basis van cijfers die gevalideerd zijn met de energiebalans van het CBS van 2010 komen wij op een totale kostenpost van Nederland van 43 miljard euro per jaar bij een aardolie prijs van ongeveer 80 dollar per vat. Dit zijn de kosten van de energievoorziening voor gebouwen, transport, landbouw en de industrie, inclusief het niet-energetisch gebruik van aardolie in bijvoorbeeld de chemische industrie. Indien we de prijs van aardolie verhogen naar 180 dollar per vat (het bedrag uit de IMF studie) en verder niets veranderen aan onze samenleving, dan stijgen deze kosten naar 66 miljard per jaar. We doen vervolgens de aanname dat aardgas en steenkool deze prijsstijging voor de helft (+65 procent) zullen volgen als gevolg van substitutie-effecten. Men gaat dan in de wereld minder aardolie gebruiken en relatief meer steenkool en aardgas omdat deze relatief goedkoper zijn. Zo ontstaat een kostenpost van ruim 73 miljard euro per jaar voor de BV Nederland. Dat is een kostenstijging van 30 miljard euro per jaar.

Nu bedroeg in 2011 het handelsoverschot (waarde export minus waarde import) van Nederland 147 miljard euro. Een kwart van het BBP. Als we heel optimistisch ervan uitgaan dat we een kwart van onze extra kosten in 2021 kunnen exporteren en als we de hogere prijzen aan het buitenland in rekening kunnen brengen, dan moeten we nog altijd 22.5 miljard euro kosten zelf betalen. Aannemende dat dit gelijkelijk verdeeld wordt over ongeveer 7 miljoen huishoudens, dan is dit een extra netto kostenpost per maand van 267 euro per maand.

Volgens het CBP had een modaal gezin in 2010 33.200 euro per jaar of 2766 euro per maand te besteden. De kostenstijging van 267 euro snoept dus bijna 10 procent van het besteedbaar inkomen op. Indien we heel optimistisch ervan uitgaan dat de komende jaren het besteedbaar inkomen gecorrigeerd voor inflatie blijft stijgen met 0.7 procent per jaar (historische stijging volgens het CBS voor de periode 1977 - 2010) dan zou het besteedbaar inkomen tussen 2010 en 2021 stijgen met 220 euro per maand. En daarmee net niet de prijsstijging van de energiekosten compenseren.

Maar als het besteedbaar inkomen de komende jaren stagneert of zelfs afneemt, hetgeen aannemelijk lijkt in de komende regeerperiode, dan hebben we een onbetaalbaar probleem. De meeste gezinnen kunnen niet nog eens 267 euro per maand extra betalen aan energie zonder te verarmen. En bij verarming gaan ze minder besteden. En als we minder besteden krimpt onze economie, waardoor we weer minder gaan besteden, etc.

Kortom, het is niet verstandig om te wachten of het IMF gelijk heeft of dat het zoals de minister suggereert allemaal wel meevalt. Het is tijd om te gaan werken aan een Nationaal Energietransitie Akkoord zoals onder andere de SER en de stichting "Nederland Krijgt Nieuwe Energie" voorstellen. Een akkoord waarbij we het gebruik van energie beperken en de inzet op duurzame bronnen verhogen. Beide maatregelen maken ons op termijn minder kwetsbaar voor de prijzenstijgingen van fossiele brandstoffen, of het IMF en de minister nu gelijk hebben of niet.

John Kerkhoven is het brein achter de site www.energietransitiemodel.nl, de plaats waarop iedereen zijn eigen scenario kan maken voor het energiebeleid van de toekomst.

Volg Energiepodium op Twitter: @energiepodium