Coöperatief gedrag is nodig om de beste oplossing voor collectieve problemen, zoals klimaatverandering, te realiseren, maar de baten (een leefbaar klimaat) vallen toe aan allen, terwijl de lasten (de kosten voor coöperatief gedrag) enkel worden gedragen door wie meewerken. Het is daarom aantrekkelijk je niet coöperatief op te stellen maar de problemen op te laten lossen door alle anderen, die dan de lasten dragen, en zelf lekker mee te liften (‘free-rider’). Maar als bijna iedereen dat doet, blijft het probleem onopgelost.
Ziehier het spel in een kopgroep in de finale van een wielerwedstrijd; ziehier het spel in internationale klimaatonderhandelingen.
“De VS is de sterkste en heeft al het recht te doen wat goed is voor de VS en voor enkele puissant rijke individuen en hun ondernemingen”
De VS stellen zich nadrukkelijk als saboteur op door uit het internationale klimaatakkoord te stappen. Deze opstelling is in lijn met de filosofieën van Friedrich von Hayek, Ayn Rand en de talloze conservatieve denktanks die deze ideologie als politiek en institutioneel project hebben doorontwikkeld en aan de macht hebben gebracht. In dat gedachtengoed is er niet zoiets als collectieve hulpbronnen, al het bezit is geïndividualiseerd of moet dat worden, en daarbij geldt het recht van de sterkste. Solidariteit en gezamenlijke actie passen niet in dat wereldbeeld. De VS is de sterkste (of wordt daarin bedreigd door al dat softe, linkse, collectieve en woke-gedoe, en moet dan weer snel de sterkste worden: MAGA) en heeft al het recht te doen wat goed is voor de VS, en goed is voor enkele puissant rijke individuen en hun ondernemingen. Die hebben er dan ook alles hebben gedaan om Trump aan de macht te brengen.
“Tegen de economische, energetische en narcistische overmacht van de VS zijn we hier niet opgewassen”
Wat moet (en kan) Europa hiertegenover stellen? Bedenk dat de uitstoot van de VS bijna twee keer hoger is dan de uitstoot van de EU en per inwoner zelfs bijna 2,5 keer meer. Bedenk ook dat de fossiele voorraden in de VS bijna twintig keer groter zijn dan die in de EU. Als de VS zijn positie van klimaat-spelbederver jarenlang zou volhouden (wat god verhoede), en de slagzin “drill,baby, drill” in uitvoering brengt en houdt, dan is het evident dat eigen acties van enkel de EU, laat staan van Nederland alleen, de opwarming tot stilstand kunnen brengen. Tegen de economische, energetische en narcistische overmacht van de VS zijn we hier niet opgewassen.
“Laat de illusie varen dat acties van de EU of Nederland alléén effectief zijn, dat worden ze slechts in samenwerking met anderen”
Wat is dan wijsheid? Om te beginnen: ga maar uit van het doorzetten van emissies en opwarming wereldwijd, en investeer in adaptatie. Triest maar nodig. Ten tweede: mitigatie doorzetten in de EU lijkt me ook verstandig, omdat ooit – gegeven de wetmatigheden achter klimaatverandering – wél weer mondiaal coöperatief gedrag zal groeien, en China vooralsnog ook mitigatiebeleid doorzet. Wie dat blijft doen kan kennis, kunde en technologie uiteindelijk economisch verzilveren. Alleen: wanneer dat is, is zeer ongewis. Laat daarom voorlopig maar de illusie varen dat acties van de EU of Nederland alléén effectief zijn, dat worden ze slechts in samenwerking met anderen. Dat lijkt me vooralsnog de belangrijkste missie van Nederlands en EU-klimaatbeleid: de internationale samenwerking blijven bevorderen. Ten derde, zet tariefmuren om Europa heen: belast koolstofintensieve import, en steun zo nodig de export. Idem grondstofintensieve import en dito export. Ten vierde: houd grondstoffen en materialen zoveel mogelijk binnen de EU-grenzen door maximale inzet op hergebruik en recycling. De tariefmuren helpen, maar extra stappen zijn nodig: publieke investeringen in de circulaire economie, en extra beleidsinstrumenten zoals stofstatiegelden. En ten vijfde: wijs strategische industrieën aan die cruciaal zijn voor de toekomst op een warmere en grondstofschaarse planeet. Die moeten niet met blanco cheques in de watten worden gelegd, maar via generieke support en gerichte marktcreatie binnen de tariefmuren hun waarde en levensvatbaarheid bewijzen.
Dit zijn allemaal denkbare en realiseerbare maatregelen in EU-verband. Ze vragen wel een Europagezinde houding en vastberaden samenwerking als antwoord op de gevaarlijke ontsporingen die in de VS plaatsvinden.