Tja, mag je nu over iets anders schrijven dan corona? Mag je al vooruitkijken en schrijven over: wat hierna? Verandert echt alles of gaan, willen we weer terug naar ‘normaal’? Ik bespreek hier drie, ook voor de energiesector relevante, aspecten die ook weer met elkaar samenhangen: grensverkeer, Europese Unie & de uitvoerende macht.
Enkele dagen geleden: grote blokkades op wegen in het grensgebied Nederland-België. De grens België-Nederland is historisch, zo ongeveer de eerste die werd opgeheven in naoorlogs Europa. Het betekende wel het einde van de lucratieve smokkelactiviteiten in Brabant. De coronacrisis maakt alles fluïde, behalve grensovergangen. De voorbode was er al toen België de kroegen sloot en Nederland nog ‘open’ was. Zeeuws-Vlaanderen en Brabant hadden veel aanloop. Nu zijn de landen dicht, omdat Nederland en België niet op alle punten hetzelfde coronabeleid hebben. Het is heel helder: ‘eigen bestrijding eerst’. Even geen Europees vrij verkeer van kapitaal, goederen en personen. Dit ongewenste grensverkeer in deze dagen is een interessant gegeven. Juist ook In het klimaat- en energiedebat gaat het vaak over het risico dat ondernemingen hun fabrieken en andere activiteiten verplaatsen naar de andere kant van de grens vanwege het beleid in land A of B. Het speelde vorig jaar in het debat omtrent het Klimaatakkoord in Nederland. Een serieus risico, zeker voor de industrie in Groningen, Limburg en Zeeland dat het CO2-uitstootbeleid en de beprijzing van CO2 elders afwezig of gunstiger is. Fabrieken ‘stromen naar het laagste punt’. En dat doen Belgen die het kroegverbod in Antwerpen willen ontduiken ook, maar dan omgekeerd. Het is eveneens in het drugsbeleid een bekend fenomeen en punt van zorg in de grensgemeenten in Nederland. Blijkbaar is er weinig verschil tussen CO2, drugs, kroegen en corona.
“Blijkbaar is er weinig verschil tussen CO2, drugs, kroegen en corona”
Een tweede les, vraag, in het kader van deze crisis is: hoe solide en krachtig is de Europese Unie? Een crisis test de robuustheid. Natuurlijk is er veel overleg over financiële steun tussen de ministers van Financiën in de Eurozone en in de EU. Ook is er samenwerking tussen medici, virologen en researchcentra. De race tegen het virus op weg naar een vaccin. Wat het meest opvalt, is toch dat de grenzen dicht gaan, vliegverkeer tussen landen stopt en iedereen in zijn eigen land blijft; moet blijven. En, ik heb het vaker beschreven, cultuur van een land is sterker dan al het andere. Dat speelt bij overheidsfinanciën, landbouw en energie. En dan zien we dat een lock down snel van kracht werd in landen die een meer autocratische historie hebben: Frankrijk, Spanje, Italië en Oostenrijk. We kennen inmiddels de lege pleinen in deze landen. In Noordwest-Europa (Nederland, Scandinavië) is de cultuur en zijn de maatregelen anders. Minder top-down, meer polder. Overheersend kenmerk: de natiestaat is terug. Schengen lijkt mijlenver weg. Ieder land is teruggeworpen op zichzelf en de eigen regering/ regime. Het Europese overleg is er natuurlijk wel, maar lijkt meer op afstemmen dan op gezamenlijkheid. Het Europese Klimaatplan van eurocommissaris Timmermans lijkt een stuk uit een andere eeuw. En het bewijst ook weer dat milieu een relatief luxe-issue is. Pas als gezondheid, eten, drinken en wonen geregeld zijn, komt dit in beeld.
“De coronacrisis bewijst ook weer dat milieu een relatief luxe-issue is”
Als derde punt wil ik noemen de Trias Politica. Het is drie (!) weken geleden dat de Tweede Kamer, op verzoek van Thierry Baudet, een Ronde Tafel hield over de ‘oprukkende dikastocratie’, het feit dat rechters een belangrijkere rol spelen in land en machtsverhouding. De populistische partijen gaven aan dat rechterlijke uitspraken, over strafmaat en het bekende Urgenda-arrest inzake reductie CO2-uitstoot in Nederland, doorschieten en rechters op de stoel van uitvoerende en wetgevende macht gaan zitten, hetgeen niet de bedoeling mag zijn. En wat zien we nu: de uitvoerende macht is oppermachtig. In Nederland regeert het kabinet bijna bij volmacht en is enkel bezig met coronabestrijding. In iedere persconferentie worden nieuwe maatregelen afgekondigd. Geen principieel parlementair debat hierover, geen rechterlijke toetsing mogelijk. De regering regeert. Binnen drie weken na genoemde Ronde Tafel in de Tweede Kamer, zijn PVV en FvD op hun wenken bediend. In de meeste andere landen in de wereld, van China tot Spanje tot India, gaat het nog steviger. Zoals China top-down kern-, kolen- en waterkrachtcentrales bedenkt, plant en bouwt, zo gaat het ook met coronabeleid. Geen debat of inspraak. De vraag in veel landen zal zijn: welke macht krijgen parlement en rechters straks weer terug?
Ergo, vraagstukken die al op tafel liggen: (on)gewenst grensverkeer, relevantie van de EU en balans in machten, komen door deze crisis nog scherper in beeld. Het geheel is goed samen te vatten in gezondheid, natiestaat, uitvoerende macht eerst. Straks komen de andere zaken weer: klimaat- en energiebeleid, Europese samenwerking en de rechters.