Uitgangspunt voor een nuttig debat is een gemeenschappelijke feitenbasis. Ik ga hier uit van het onderkennen van de conclusies van het IPCC en laat bewust de klimaatsceptici buiten beschouwing. Verder noem ik in dit artikel bewust geen namen want dit is juist een pleidooi om elkaar niet te verketteren.
Ook binnen deze ruime bandbreedte is de verscheidenheid groot. Aan het ene uiterste staan mensen die het huidige economische systeem in stand willen houden en vooral technologische oplossingen voorstaan en aan de andere kant mensen die een complete systeemwijziging willen.
Waar gaat het dan mis? Aan de ene kant van het spectrum is er dedain voor ‘wereldvreemde’ klimaatactivisten. Daar zijn opmerkingen te horen in de trant van: “jullie hebben geen idee hoeveel energie we wereldwijd verbruiken” en “in de echte wereld wordt gewoon naar olie en gas geboord”. Soms wordt er nog aangevuld met wat sneren over vermeende hypocrisie: “jullie vliegen zelf ook” of “leuk dat je veganist bent maar dat is niet natuurlijk en de rest van de wereld gaat dat natuurlijk niet doen.” Sommigen twijfelen aan de ernst van klimaatverandering, anderen erkennen die wel maar geloven niet in een snelle omwenteling.
Aan de andere kant van het spectrum heerst een diep wantrouwen tegen iedereen die ooit in de fossiele sector heeft gewerkt of werkt bij (internationale) bedrijven die veel energie produceren en/ of consumeren. Hier klinken geluiden als: “bedrijven zijn de grote vervuilers en moeten zo snel mogelijk sluiten” of “de fossiele sector is niet te vertrouwen en wil alleen maar zo lang mogelijk haar verdienmodel overeind houden”. Gerespecteerde energie-experts worden weggezet omdat ze ooit in de fossiele sector hebben gewerkt of omdat ze op het belang van de huidige rol van fossiele energie wijzen. Anderzijds worden mensen die een stevig klimaatbeleid voorstaan weggezet als wereldvreemd en hypocriet.
“Het is goed en noodzakelijk dat ideeën botsen, maar als mensen op grond van hun achtergrond bij voorbaat niet serieus worden genomen dan is er geen sprake van debat”
Het is goed en noodzakelijk dat ideeën, oplossingen en zelfs wereldbeelden botsen, maar als mensen op grond van hun achtergrond bij voorbaat niet serieus worden genomen dan is er geen sprake meer van een debat. Dat is helaas een breder maatschappelijk fenomeen maar bij klimaatbeleid is het extra lastig omdat het voor veel mensen enerzijds grote zorgen sluimeren bij een ruime meerderheid en anderzijds het een abstract probleem blijft en er tegelijk ook grote zorgen zijn over de gevólgen van klimaatbeleid. Wanneer de belangrijke stemmen in het klimaatdebat elkaar verketteren wordt het nóg moeilijker om draagvlak te creëren voor maatregelen.
Hoe is dit op te lossen? Geen misverstand, dit is absoluut geen pleidooi voor een compromis van het lauwe midden. Klimaatverandering heeft enorme invloed en die neemt voorlopig alleen maar toe en alleen al de energietransitie gaat behalve veel moois geven ook heel veel pijn doen. Daarover is stevig debat noodzakelijk, op alle niveaus. Mijn bescheiden wens is wel dat de uitersten in dit debat soms iets meer begrip voor elkaar tonen en niet op voorhand elkaars motieven wantrouwen.
Hoe ziet dat er dan uit? Allereerst de volmondige erkenning dat fossiele energie naast heel veel narigheid een enorme netto-positieve bijdrage heeft geleverd aan onze welvaart én dat nog een bepaalde periode zal doen. Hoe lang die periode nog duurt c.q. zou moeten duren is terecht onderwerp van verhit debat maar we stoppen niet morgen met fossiel en ook niet over een jaar.
Daar tegenover staat de volledige erkenning dat de fossiele sector heel lang heeft tegengewerkt bij het erkennen van de wetenschappelijke inzichten in klimaatverandering. Daardoor zijn enerzijds miljarden verdiend en is anderzijds zeer kostbare tijd verloren gegaan. En nog steeds zijn er bedrijven die tegenstribbelen of ronduit obstructie plegen.
Daarnaast is het belangrijk om te erkennen dat de huidige Westerse levenswijze niet houdbaar is, zeker niet als er straks een slordige tien miljard mensen rondlopen op onze aarde. Wat er wel kan en met welke mix van technologie en aanpassing van levensstijl dat moet, is onderwerp van debat.
Kortom, klimaatactivisten, ecomodernisten, wetenschappers, lobbyisten, beleidsmakers en energie-experts, ga vooral door met energie opwekken, beleid maken, rapporten schrijven, actievoeren en lobbyen maar probeer iets meer begrip te hebben voor de ander. Bestrijd elkaar vurig met inhoudelijke pleidooien en vergezichten, maar zet niet bij voorbaat mensen weg. Scepsis is goed en soms terecht maar compleet wantrouwen helpt niemand verder.
Dus drink een keer een kopje thee met elkaar en stel eens vragen. Wellicht komt u er achter dat andere mensen weliswaar andere waarden hebben en andere oplossingen voorstaan maar zich net als u ook grote zorgen maken over klimaatverandering. En misschien komt u wel tot nieuwe verrassende inzichten en ideeën die de wereld weer een stapje verder op weg helpen.