We moeten het over kernenergie hebben. Mijn gok is dat een aantal van u na het lezen van deze zin zuchtend en steunend verder leest of zelfs helemaal afhaakt. En een aantal van u (ik ga uit van meerdere lezers) zal enthousiast een drankje en een hapje pakken en er eens lekker voor gaan zitten.
Voor mensen die zich in één van beide gezichtspunten herkennen heb ik een boodschap: ik ga u teleurstellen. Dit artikel is absoluut voor u bedoeld, maar u gaat hoogstwaarschijnlijk niet lezen wat u graag wilt lezen. Dit wordt geen ‘weg-met-die-gevaarlijke-kernenergie-verhaal’ en ook geen ‘kernenergie-is-de-oplossing-voor-alle-wereldproblemen-betoog’. En toch hoop dat u de moeite neemt om verder te lezen.
Om het iets (on)aantrekkelijker te maken, voeg ik wat kritische massa toe aan dit stuk. Ten eerste is het u wellicht opgevallen dat ik al wat taalkundige toespelingen (lees: flauwe woordgrappen) heb gebruikt. Daar ga ik vrolijk mee door, dus zet u schrap voor een aantal splijtende woordgrappen. Mocht u zowel fanatiek tegenstander áls fanatiek voorstander van kernenergie zijn én niet van woordspelingen houden, dan raad ik aan om nu te stoppen met lezen. Zo niet, lees vooral door. Ten tweede voeg ik een persoonlijke noot toe, en daarmee ga ik nu van start.
“Kernenergie heeft de twijfelachtige eer om in het klimaat- en energiedebat als ultieme splijtzwam te fungeren”
Ik was anti-kernenergie maar ben van mening veranderd. Zo, dat is er uit. Sommigen zullen nu zeggen dat ik het stralende licht eindelijk heb gezien, maar dat er nog wel een vaatje of wat bij mag. Anderen krijgen nu een complete meltdown en hebben wellicht de neiging om via hun beeldscherm alle bekende argumenten naar mij door te stralen. Weet je wel hoelang dat afval gevaarlijk blijft? Weet je wel hoe duur kernenergie is?
Hou u in. En ik weet hoe lastig dat is, want ik was vroeger zelf ook zo. Weliswaar ben ik te jong voor de grote anti-kernenergiedemonstraties van de jaren ’80, maar ook in de tijd dat ik politiek bewust werd (eind jaren ‘90) was er genoeg discussie over kernenergie. En ik zat in het anti-kamp. Niet vastketenen-aan-spoorbielzen-diep, maar ik was overtuigd tegenstander.
Eigenlijk is de discussie nooit echt weggeweest. Kernenergie heeft de twijfelachtige eer om in het klimaat- en energiedebat als ultieme splijtzwam te fungeren. En mijn bescheiden mening is dat dat niemand verder helpt. De fanatieke tegenstanders niet omdat zij hun fanatisme zeer vaak koppelen aan een even groot fanatisme vóór vergaand klimaatbeleid. En als reactie daarop gebruiken tegenstanders van klimaatbeleid kernenergie vervolgens als (on)terecht tegenargument in de trant van: Die activisten menen het blijkbaar niet echt met hun zorgen, want ze sluiten een belangrijke optie uit. Hypocriet! Boeh!
Maar minstens zo belangrijk, dit extreme verzet stuit voorstanders van stevig klimaatbeleid die daarbij wél een rol voor kernenergie zien ook tegen de borst. Gevolg: verdeeldheid, onderlinge verwijten. Het klimaatbeleid komt er geen stap verder mee.
“Kortom, kernenergie werkt verlammend en dat is zonde”
En de bijna net zo fanatieke voorstanders van kernenergie helpen het klimaatbeleid ook al niet verder, omdat kernenergie helaas maar al te vaak als vluchtheuvel wordt gebruikt om vooral iets anders NIET te doen. De keren dat mensen roepen dat we geen windmolens/ zonnevelden/ CCS/ warmtepompen/ biomassa (doorstrepen naar keuze) hoeven omdat we kernenergie hebben overstijgt inmiddels het aantal atomen in een brandstofstaaf. Kortom, kernenergie werkt verlammend en dat is zonde.
De tekst loopt hieronder door.
Terug naar mijn eigen ervaringen. Waarom ben ik genuanceerder gaan denken over kernenergie? Dat zal ik proberen kort te staven. Basaal om twee redenen: De uitdaging om klimaatverandering tegen te gaan wordt steeds moeilijker. De opgave is enorm, de tijd dringt steeds heviger en het aantal opties wat betreft de energievoorziening is vrij overzichtelijk of beter gesteld, nogal beperkt. Niet alles kan en hoeft overal maar wie van een optie categorisch uitsluit, moet met splijtende argumenten komen.
“Elke optie heeft serieuze nadelen. Ook kernenergie”
En die argumenten zijn er. Voor alles. Elke optie heeft serieuze nadelen. Ook kernenergie. Alleen ben ik gaandeweg tot de conclusie gekomen dat deze nadelen kleiner zijn dan ik aanvankelijk dacht en zeker veel kleiner dan de gevolgen van klimaatverandering. Bovendien kwam ik erachter dat die nadelen ook (groten)deels golden voor andere opties. Die inzichten heb ik opgedaan door (radio)actieve discussies met deskundigen. Concreet: Kernafval is gevaarlijk spul en dat blijft het heel lang. Helaas heb ik geleerd dat bij álle mijnbouwactiviteiten gevaarlijke stoffen vrijkomen, die we heel erg lang uit de buurt van levende wezens moeten houden. En voor windenergie, zonne-energie, elektrisch vervoer, batterijen etc. hebben we helaas grondstoffen nodig. En die komen uit mijnen overal te wereld. Of, nou ja, behalve uit Europa dan. Want mijnbouw laten we over aan andere landen.
Terug naar de kern, als bij alle energieopties ergens in de keten op substantiële schaal gevaarlijke stoffen vrijkomen, dan vind ik het niet erg sterk om dat als argument te gebruiken om één van die opties uit te sluiten. En ik hoor de tegenstanders al denken, ja maar er zijn nog meer grote nadelen! Klopt, geloof me, ik ken ze. Ik ga ze hier niet één voor één behandelen. Dat kost veel ruimte, is doodvermoeiend en het belangrijkste, als u notoir tegenstander bent dan heb ik niet de illusie dat ik u ga overtuigen.
“Zelfs zonder een onverwachte renaissance is het moeilijk voor te stellen dat kernenergie ineens een fors groter aandeel voor haar rekening gaat nemen”
En wat betreft de fanatieke voorstanders? Daar gaat het ook vaak mis. Natuurlijk zijn er veel mensen die genuanceerd denken over de rol van kernenergie. Maar heel vaak kom ik mensen tegen die kernenergie als oplossing voor alles presenteren. Redeneringen als deze kan ik inmiddels dromen: áls Nederland nou gewoon zou investeren in een paar kerncentrales, dan kunnen we afscheid nemen van kolen en gas en we hoeven ook geen windmolens en zonneparken te bouwen. Helaas. Kernenergie is een relatief bescheiden deeloplossing, niet meer, niet minder. En ja, de theoretische potentie is groot, dus als we nou maar investeren en niet zo moeilijk doen, dan zouden er in mum van tijd grote hoeveelheden kerncentrales als paddenstoelen uit de grond komen. Die redenering kun je ook gebruiken voor windmolens, zonnevelden, hoogspanningslijnen et cetera. Feit is: de werkelijkheid is weerbarstig. Heel weerbarstig. En wat u er ook van vindt, dat geldt zeker voor kerncentrales.
De recente ervaringen in vergelijkbare Europese landen laten dat ook zien. De tijd dat ik die met een stralende glimlach las, ligt dus achter me. Maar daarmee ontken ik niet dat het moeizaam gaat. Zeventig jaar nadat de eerste kerncentrales operationeel werden, is het aandeel van kernenergie in de wereldwijde elektriciteitsmix ca 10%. Dat is een mooi percentage, maar het aantal reactors en belangrijker de totale productie is al zo’n 20 jaar redelijk constant. Zelfs als er in veel landen een onverwachte renaissance komt, dan nog is het moeilijk voor te stellen dat kernenergie ineens een fors groter aandeel voor haar rekening gaat nemen. Temeer omdat er ook reactoren worden uitgezet vanwege technische en helaas ook politieke redenen.
“Ik weet uit eigen ervaring hoe lastig het is om terug te komen op vastgeroeste standpunten of zelfs diepe overtuigingen”
Terug naar het begin. Het liefst heb ik wereldvrede, maar als dat er niet inzit is mijn bescheiden wens in ieder geval dat we állemaal stoppen met die enorme fixatie op kernenergie. Kernenergie kan een nuttige rol spelen. De ene persoon zal die wat groter wensen c.q. inschatten dan de ander. Allemaal tot uw dienst. Dus als u enthousiast bent over kernenergie, prima, maar hou in het oog dat er nog veel meer nodig is. Ja óók dingen waar u minder enthousiast over bent. Als u allergisch of zelfs heel bang bent voor kernenergie. Probeer dan een beetje te ontspannen. Kernenergie heeft nadelen en risico’s. Maar deze samenleving is niet risicoloos. Een nieuwe kerncentrale is niet het einde van de wereld. Ik vraag u niet om enthousiast te worden, maar uw energie alsjeblieft vooral te richten op iets wat u wél wilt in plaats van kernenergie te dwarsbomen.
Tot slot, ik weet uit eigen ervaring hoe lastig het is om terug te komen op vastgeroeste standpunten of zelfs diepe overtuigingen. Dat kost tijd. Troost u dan met de gedachte dat die kerncentrale er ook niet morgen staat. U heeft dus nog even tijd om te wennen.