Het IPCC waarschuwde in haar laatste rapport voor dodelijke hitte door het versterkte broeikaseffect in steden bij 2 graden opwarming. Eerder schreven wetenschappers al dat de aarde sneller en eerder weer een ‘Hothouse Earth’ gaat worden. De klimaatimpact door extreme hitte wordt ondertussen concreet merkbaar. In Azië zien we momenteel temperaturen boven 50 graden, in Afrika houdt de ergste droogte in 40 jaar huis, in Australië en de VS woedden eerder al de hefstigste bosbranden ooit en in Nederland droogt de bodem al vroeger in het jaar uit brengt men het waterpeil in diverse meren daarom omhoog.
Nu is het ook mogelijk praktische maatregelen te nemen om de gemiddelde temperatuur in stad en land direct naar beneden te brengen. Maar omdat de hitte zelf nu zo urgent is geworden, pleit ik ervoor dat landen naast emissiereductiedoelen, die pas na jaren effect hebben, ook temperatuur-reductieafspraken maken en hun land en steden af gaan koelen. Dat voorkomt direct voor een deel de opwarming. En hoe groter het oppervlak is dat wordt aangepakt in een land, des te groter het aandeel dat een lagere temperatuur krijgt, wat een lagere gemiddelde temperatuur oplevert.
Wat voor maatregelen koelen af?
- Het ‘albedo’-effect vergroten, door oppervlakken wit te maken, waardoor de warmte terugkaatst en niet wordt opgenomen;
- Vergroening: meer groen koelt af. Met name in steden met maatregelen zoals minder stenen en asfalt leggen, maar meer open aarde met blijvend groen, bomen, zelfs ‘tiny forests’ en groene daken en gevelbegroeiing in steden en;
- Wateroppervlakten aanbrengen die ook de lucht afkoelen.
- Er wordt ook wel gedacht aan grootschalige internationale ‘geo-engineering’ projecten, waarbij bijvoorbeeld zwaveldelen in de lucht of oceaan worden verspreid of wolken witter worden gemaakt om de aarde af te koelen.
Wat is het effect?
Een paar voorbeelden:
- Behoud van tropisch bos zal de aarde al 0,5 Celsius graden koeler houden;
- Op stedelijk niveau wordt van het albedo-effect gebruik gemaakt door stedenbouwkundigen met Green-Blue-Infrastructure (GBI) en ze gebruiken modellen om de temperatuurreductie te berekenen. In veel landen zijn stedelijke GBI-initiatieven ten behoeve van biodiversiteit en een gezonde leefomgeving. Binnensteden waren al 4 graden warmer dan andere delen van het land (Urban Heat Island). Door de opwarming kan het in grote steden al gauw 10 graden warmer zijn dan op het platteland en in kleinere plaatsen 6 graden warmer.
- Het vervangen van tegels door vegetatie kan de lokale temperatuur 0,4°-0,6°C terugbrengen. Bomen in een straat kunnen de temperatuur 4,5°C terugbrengen.
- Door ongeveer 1/3 van de stedelijke gebieden in de EU te vergroenen, zou de zomertemperatuur in de steden met 2,5–6 °C dalen, met een vermindering van het stedelijke hitte-eilandeffect op een NPV van naar schatting 221 miljard euro over een periode van 40 jaar. De in geld uitgedrukte voordelen zouden minder dan de helft van de geschatte kosten van vergroening dekken: biodiversiteit, waterkwaliteit, gezondheid en welzijn en ongeveer 60 euro/jaar per Europese stadsbewoner bedragen.
- Israël heeft een nationaal plan goedgekeurd om meer schaduw en koelte te brengen in de stedelijke ruimte, met bomen. Men wil 450.000 bomen planten langs ongeveer 3 miljoen meter straten en in 2040 een dekking van 70% schaduw door bomen op trottoirs.
Hoe kijkt de wetenschap naar deze maatregelen?
In het onlangs verschenen rapport van Werkgroep III van het IPCC wordt een aantal geo-engineeringopties meegenomen (zie tabel hieronder). Men ziet dit tot nog toe als aanvullende maatregelen om schade te voorkomen met afkoeling en verlagen en piektemperaturen als bijvangst. Of als maatregel als het doel niet gehaald wordt (‘overshoot’). Men geeft aan dat zonnestralingsmodificatie (Solar Radiation Management -SRM) de planeet mogelijk snel zou kunnen afkoelen tegen lage geschatte directe kosten door inkomend zonlicht te reflecteren.
De literatuur is het er in hoge mate over eens dat SRM niet de belangrijkste beleidsreactie op klimaatverandering kan zijn en op zijn best een aanvulling op het halen van netto zero of netto-negatieve CO2-doelen wereldwijd. Men vindt dat de oorzaak van het probleem aangepakt worden, dus emissies reduceren.
Bovendien, om effectief te zijn moeten sommige maatregelen lang volgehouden worden, zoals jaarlijkse injectie van aerosolen, of continu sproeien van zeezout, wat in contrast staat met de lange levensduur van CO2 en de klimaateffecten ervan, waarbij de opwarming van de aarde als gevolg van de CO2-uitstoot waarschijnlijk honderd jaar of langer op een vergelijkbaar niveau zal blijven.
En men en is bang voor mogelijke negatieve effecten en luchtvervuiling die geo-engineering met zich mee kan brengen en nieuwe uitdagingen zoals internationale rechtvaardigheid en governance van de maatregelen.
De eerder genoemde onschuldiger maatregelen, vergroting van het albedo-effect, vergroening en wateroppervlakten aanbrengen zijn mijns inziens wel kandidaten voor maatregelen die landen kunnen nemen om afkoeling daadwerkelijk te realiseren. Bovendien omdat ze andere co-benefits hebben.
Dus spreek temperatuur-reductiemaatregelen af
Dus waarom afkoeling niet onderdeel maken van nationale afspraken? Landen zouden in hun Klimaatplan een afspraak kunnen maken hun land de gemiddelde temperatuur effectief x° Celsius terug te brengen. Ik ben benieuwd welke schaalgrootte bereikt kan worden, maar bovengenoemde voorbeelden zijn veelbelovend. Bij de uitwerking moet natuurlijk tegemoetgekomen worden aan verschillen tussen landen, klimaatzones en weertypes en de mate waarin ze plaatselijk of regionaal lagere temperaturen kunnen realiseren. En men zal geen verplichte uiteindelijke temperatuurreductie kunnen afspreken. Maar men kan al wel concrete afkoeling realiseren. Zeker nu de wereld al langzaam de 1,5 graden Celsius bereikt, hebben temperatuur-reductiemaatregelen van landen direct effect.