Ria Rijksen – kandidaat-Statenlid ChristenUnie
‘Zorg voor bewustwording bij industrie en burgers’
Er lopen in Zeeland op dit moment veel verduurzamingsprojecten. Toch zal het nog niet gaan lukken om helemaal energieneutraal te worden door de grote hoeveelheid industrie in de provincie. Volgens kandidaat-Statenlid Ria Rijksen van de ChristenUnie is het daarom noodzakelijk om zowel inwoners als bedrijven te stimuleren om te verduurzamen.
De huidige verduurzamingsinitiatieven komen in Zeeland zowel vanuit burgers als bedrijven. Ook hebben diverse gemeenten een akkoord gesloten waarin bepaald is dat nieuwe wijken gasvrij moeten worden aangelegd.
Focus op daken
Er zijn bovendien inmiddels diverse zonneparken aangelegd, onder andere in het Sloegebied. Toch blijven de Provinciale Staten ervoor pleiten om eerst de daken van zonnepanelen te voorzien. De ChristenUnie ziet hierbij met name een rol voor de provincie om de vervanging van asbestdaken door zonnepanelen te stimuleren. “Wij willen kijken of wij daar in de komende periode geld voor kunnen vinden, want je haalt hierbij iets weg dat slecht is en legt iets terug waar zowel de mensen als de omgeving profijt van hebben.”
Bewustwording
Volgens Rijksen ligt de grote inzet bij het gedrag van de mensen zelf en hoe wij omgaan met onze materialen. “We zullen energiebronnen moeten vinden die geen sporen achterlaten, zodat we de wereld die we gekregen hebben op dezelfde of een betere manier aan onze kinderen kunnen doorgeven. We willen de industrie hier graag behouden vanwege de werkgelegenheid, maar de energietransitie vraagt wel om een omslag. We moeten dus bedrijven stimuleren om hun CO2-uitstoot te verminderen en alternatieve energiebronnen te zoeken. Dit geldt ook voor de bewoners zelf, die moeten inzetten op isoleren en energiebesparing.”
Daarnaast moeten mensen zich er bewust van worden dat de energietransitie ook de ruimtelijke omgeving zal veranderen, aldus Rijksen. “Je zult onderop moeten beginnen, want zonder draagvlak kunnen zowel de politiek als de bedrijven niets bereiken. Daarbij hoort ook dat de huidige initiatieven van bewoners gewaardeerd moeten worden.”
Uit de analyse blijkt dat er overeenstemming is over:
Duurzaam OV. Het verduurzamen van (openbaar) vervoer is iets waar alle grote partijen zich in kunnen vinden. Dat uit zich in het aanleggen van meer fietspaden, maar ook door waterstofvulstations aan te leggen. De SGP zet in op elektrische bussen, D66 wil in 2025 alle vormen van Zeeuws OV emissievrij hebben.
Kerncentrale over rechts. Kernenergie is een controversieel punt, zo ook in Zeeland. Toch zijn de drie grootste partijen, te weten SGP, VVD en CDA, het eens dat de kerncentrale in Borssele langer open moet (kunnen) blijven om de klimaatdoelstellingen te halen. Een tweede kerncentrale lijkt in ieder geval hoe dan ook uitgesloten.
Discussiepunten zijn:
Kerncentrale over links. Aan de andere kant is het zo dat een coalitie die niet uitsluitend over rechts gaat, een compromis zal moeten sluiten over de kerncentrale. D66 wil richting afbouwen, de SP wil er zo snel mogelijk van af.
Windenergie. De aanleg van windparken is in Zeeland, net als in veel andere provincies, een controversieel punt. Anders dan in andere provincies is in Zeeland echter ook het aanleggen van windparken op zee geen vanzelfsprekendheid. Zo vreest de SGP voor de effecten voor de visserij, en lijkt ook vervuiling van het uitzicht een punt waar partijen voor waken. PvdA, GroenLinks, SP en D66 zijn wel voorstanders van windmolens op zee, en sluiten zelfs parken op land niet uit.
Anne van Diemen – kandidaat-Statenlid GroenLinks:
‘We moeten het tempo van de energietransitie opvoeren’
Op het gebied van energietransitie is in Noord-Brabant nog veel werk aan de winkel. Volgens kandidaat-Statenlid Anne van Diemen van GroenLinks wordt het dan ook tijd om het tempo op te voeren. Daarbij is het doel te komen tot een goede duurzame energiemix en voldoende draagvlak vanuit de samenleving.
Op het gebied van energietransitie loopt Noord-Brabant niet voorop, vertelt Van Diemen. “We gaan de doelen voor 2020 niet halen. Er is nu een visie vastgesteld voor het beleid tot 2030, maar de uitvoering moet nog geconcretiseerd worden door een volgende coalitie. Wel juichen wij het toe dat er naar een goede mix wordt gezocht van wind-, waterkracht- en zonne-energie, maar ook allerlei projecten omtrent mobiliteit.”
Complex dossier
Bij zonne-energie ziet GroenLinks het liefste zonnepanelen op logistieke en boerendaken. “Dit voordat je gaat kijken naar zonneparken in de natuur of op weilanden.” Ook gemeenten zullen met voorstellen hiervoor komen in hun regionale strategieën. “De provincie is met name faciliterend, ondersteunend, meekijkend. Er zijn zoveel mensen bij betrokken, dat het best een complex dossier is”, aldus Van Diemen.
Er lopen in Noord-Brabant bovendien een aantal grote windmolenprojecten. “Kijken we naar de Monitor Wind op land [van het RVO, red.], dan halen we daarmee onze doelen nog niet.” GroenLinks zou dan ook het liefste zien dat het tempo waarin projecten worden opgepakt, wordt opgevoerd. “Zoals het realiseren van windmolens langs bestaande infrastructuur. Een van onze voorwaarden daarbij is dat bewoners van nabijgelegen steden en dorpen daarbij betrokken worden en kunnen participeren.”
Urgentie
Draagvlak begint bij het goed informeren van burgers. “Er is veel belangstelling voor lokale energie-collectieven. We moeten ervoor zorgen dat dat enthousiasme blijft. De urgentie blijven benadrukken. Het is geen probleem om financiers te vinden voor energieprojecten, omdat deze een goed rendement opleveren. In mijn optiek bepaalt duurzame energie straks onze economie. Dat moeten we oppakken en daar liggen kansen voor ontwikkeling”, besluit Van Diemen.
Uit de analyse blijkt dat er overeenstemming is over:
Lokaal eigenaarschap. De meeste partijen zijn het erover eens dat omwonenden moeten meeprofiteren van de energietransitie. Daarom stellen ze in verschillende groottes ‘lokaal eigenaarschap’ van bijvoorbeeld windmolens voor. De partijen verschillen vooral in hoe groot het lokale aandeel moet zijn.
Verbetering energieopslag. Alle grote partijen constateren dat er moet worden gekeken naar innovatieve manieren om de energieopslag in Brabant en het energienetwerk te verbeteren. Duurzame energie brengt namelijk nieuwe uitdagingen met zich mee voor het netwerk. Zowel de VVD als D66 opperen om van delen van Brabant een ‘proeftuin’ te maken. De bereidheid tot experimenteren kan van Noord-Brabant een centrale regio maken voor de duurzaamheidsinnovatie in Nederland.
Discussiepunten zijn:
Windenergie. VVD is als grootste partij praktisch tegen windenergie. Het CDA, landelijk ook redelijk terughoudend met klimaatmaatregelen, noemt windmolens alleen in de context van 'er moet een beslissing komen', maar wel op basis van 'evenwichtige verdeling van lusten en lasten.' GroenLinks, D66 en SP zijn wel uitgesproken voorstanders van windenergie of zien het zelfs als bittere noodzaak. Een ‘paarse’ coalitie in Noord-Brabant zal hier dus een compromis over moeten sluiten.
Eindhoven Airport. De VVD is groot voorstander van een groei van Eindhoven Airport, andere partijen zijn sceptisch. Het CDA wil alleen meegaan in een groei als de vliegtuigen stiller en schoner worden. D66 neemt geen positie overtuigde positie in. Linkse partijen als GL en SP zijn pertinent tégen uitbreiding van EHV Airport.
Sandra Doevendans – kandidaat-Statenlid PvdA:
‘Draagvlak creëren en ervoor zorgen dat iedereen meeprofiteert’
De afgelopen periode zijn in Noord-Holland de kaders neergezet voor de energietransitie. Die moet volgens kandidaat-Statenlid Sandra Doevendans van de PvdA bestaan uit een goede mix van duurzame energievormen, maar ook betaalbaar en eerlijk zijn verdeeld.
Voor de komende periode kijken de gemeenten in Noord-Holland met het bedrijfsleven naar de regionale energiestrategieën (RES). “We wachten nu op het klimaatakkoord. Als dat straks doorgerekend is, dan hopen we dat ook de regio’s klaar zijn met de RES en kunnen we gezamenlijk aan de slag. Voor de komende periode willen wij als PvdA heel graag dat er ook wordt gekeken naar kleinschalige projecten”, vertelt Doevendans.
Mix
“Wij hebben als een van de weinige provincies onze opgave voor wind op land in de afgelopen periode behaald. Voor de toekomst zetten wij in op een mix van duurzame energiebronnen. We moeten zuinig zijn op ons groen. De biodiversiteit is in de afgelopen jaren met 75% gedaald. Daarom zijn wij geen voorstander van zonneparken. Zonnepanelen zien wij als PvdA liever op daken. Windmolens kunnen wat ons betreft zowel op land als op zee, zolang er draagvlak is en we ervoor zorgen dat mensen mee kunnen profiteren.”
Vliegwieleffect
Er wordt momenteel vanuit het Rijk onderzocht waar geothermiebronnen kansrijk zijn. Daarnaast loopt er een aantal pilots met warmtenetten. “Daar gaan we nu mee verder vanuit die regionale energiestrategieën, waarin de gemeenten kijken wat ze kunnen bieden als bijdrage voor de energietransitie. De provincie zit daar ook aan tafel als partner, omdat we echt geloven dat je het gezamenlijk moet doen. Voor ons is het belangrijk dat het betaalbaar en eerlijk gebeurt, en daar zullen we de komende periode ook echt op letten. En op draagvlak, dat als mensen zelf met de gemeenschap of de buurt iets willen, dat we daar ook echt ruimte voor gaan creëren. We geloven echt dat als mensen er zelf profijt van hebben en ze erachter staan, dat je uiteindelijk een soort vliegwieleffect gaat krijgen”, besluit Doevendans.
Uit de analyse blijkt dat er overeenstemming is over:
Provinciale energieambassadeur. Deze moet de energietransitie gaan aanjagen. De andere twee partijen in het huidige college, D66 en CDA, maken er geen gewag van, maar het lijkt een weinig controversiële maatregel om een dergelijke ambassadeur aan te stellen. Een minpunt bij een ambassadeur kan voor andere partijen zijn dat het afleidt van grotere vraagstukken.
Zonnepanelen op daken en op de weg. Alle partijen zijn het erover eens dat zonnepanelen allereerst op daken moeten worden aangebracht. Volgens de SP kunnen we met zonnepanelen op alle geschikte daken (in Nederland) voorzien in 50% van de Nederlandse elektriciteitsbehoefte. Enkele partijen noemen ook de opwekking van zonne-energie in wegen als een optie.
Discussiepunten zijn:
Zonneakkers. Alleen GroenLinks en D66 zijn hier uitgesproken voorstander van. De VVD is ‘terughoudend’ met zonneakkers en ook SP en PvdA vinden dat zonneakkers afbreuk doen aan het groen in de provincie. Het CDA denkt er ook zo over. Of een plan van D66, namelijk het vervangen van oude kassen door zonneakkers, realistisch is valt nog te bezien.
Windenergie op land. De meeste partijen zijn hier wel voor, maar stellen voorwaarden aan de locaties van de windmolens. GroenLinks heeft de minste bezwaren en D66 ziet windmolens ook graag langs wegen en kanalen. de SP en het CDA zien vooral op industrieterreinen mogelijkheden.
Hiltje Keller – lijsttrekker Partij voor de Dieren Provinciale Staten:
‘Volop kansen voor schone energie’
Wat de Partij voor de Dieren betreft, mag de energietransitie in de provincie Utrecht wel wat sneller gaan. Energiebesparing staat voor hen echter op nummer één. Zonneparken, windmolens en waterkrachtcentrales zouden alleen daar gerealiseerd moeten worden, waar dieren, natuur en mensen er geen hinder van ondervinden.
“Als Partij voor de Dieren vinden we dat de energietransitie in de provincie Utrecht erg langzaam gaat en dat er weinig afrekenbare doelen zijn”, aldus huidig fractievoorzitter en lijsttrekker Hiltje Keller. “Met name op het vlak van energiebesparing is nog heel veel te winnen. Zoals onnodige verlichting van kantoren na werktijd en verlichte buitenreclames. Daarnaast zouden we graag zien dat het Provinciehuis op korte termijn energieneutraal gemaakt wordt.”
Gedragen
De Partij voor de Dieren stimuleert ook de ontwikkeling van zonneparken, windmolens en waterkrachtcentrales. “Voorwaarde is wel dat deze op plekken worden gerealiseerd waar dieren, natuur en mensen er geen hinder van ondervinden. Voor alle vormen van duurzame energieopwekking geldt dat ze gedragen moeten worden door omwonenden. Daarom juichen we particuliere initiatieven toe, zoals kleine coöperaties van inwoners die eigenaar zijn van één windmolen”, aldus Keller.
“Waar wij absoluut tegen zijn, is bedrijfsmatige houtstook en projecten voor het verkrijgen van energie uit biomassa en afval van de vee-industrie”, vervolgt Keller. “Biomassa vinden wij geen duurzame energie, omdat er enorm veel bos voor gekapt moet worden. Ook zijn wij tegen het gebruik van kernenergie, omdat zij grote onnodige risico's met zich meebrengt. Kernenergie is bovendien vervuilend en extreem duur.”
Duidelijke doelen
“Er zijn in Utrecht nog volop kansen voor schone energie en als Partij voor de Dieren vinden we dan ook dat de provincie zich daarvoor in moet zetten. Daarbij zou Gedeputeerde Staten duidelijke doelen moeten opstellen met tussendoelen. Daar willen wij als Provinciale Staten op kunnen controleren en Gedeputeerde Staten op kunnen aanspreken”, besluit Keller.
Uit de analyse blijkt dat er overeenstemming is over:
Windparken en zonneakkers.Utrecht is een van de weinige provincies waar windparken en zonneakkers voor de meeste partijen geen groot probleem zijn. Ze zien er kansen voor, zowel op kleine als op grote schaal. De partijen zien wel graag dat omwonenden er profijt bij hebben.
Geothermie. Veel partijen zien in Utrecht kansen voor geothermie en willen daar ook echt werk van maken.
Discussiepunten zijn:
Snelheid. Een mogelijk Discussiepunt is de snelheid waarop alles gebeurt. GroenLinks wil op minstens de helft van alle daken zonnepanelen in 2025, terwijl VVD en CDA minder nadruk leggen op de snelheid.
Rol provincie. Sommige partijen aan de linkerzijde willen een actieve (en soms zelfs sturende) rol voor de provincie in de energietransitie. Andere partijen willen een provincie die meedenkt, maar wil dat bewoners het zoveel mogelijk het initiatief nemen.
Antoon Kanis – kandidaat-Statenlid D66:
‘Ook komende periode fors inzetten op grootschalige windparken’
Enerzijds gaat het met de energietransitie in Gelderland best goed. Bij het Gelders Energieakkoord zitten veel partijen aan tafel, waardoor zij elkaar ook weten te vinden. In de uitvoering is echter nog veel winst te behalen.
De provincie heeft bij de energietransitie te maken met drie grote opgaven, aldus kandidaat-Statenlid Antoon Kanis van D66. “Ten eerste moeten we ervoor zorgen dat al onze wijken van het gas af gaan. Hierbij is het belangrijk dat de inwoners hier ook zelf aan kunnen deelnemen, bijvoorbeeld door in een gezamenlijke coöperatie te investeren in een windmolen. Hier zien wij als D66 ook een rol voor de provincie, die in dit soort projecten mee kan investeren. De provincie Gelderland heeft door de verkoop van NUON nog steeds miljarden op de bank staan. Geld dat verdiend is met grijze stroom, kan op deze manier geïnvesteerd worden in groene energie.”
Elektriciteitsnet
Een tweede opgave is het vinden van voldoende vakmensen voor de bouw en installatie van deze duurzame energiebronnen. De provincie moet er volgens Kanis voor zorgen dat deze vakmensen in de provincie worden opgeleid. Ten slotte ligt er een opgave met betrekking tot mobiliteit. “Een toename in elektrisch vervoer betekent dat wij ook meer duurzaam moeten opwekken. Dat zal een flinke investering in ons elektriciteitsnet vragen”, aldus Kanis.
Meer windmolens
Als het om windmolens gaat, ligt de provincie Gelderland nu nog achter op het schema van de doelstellingen die zijn afgesproken met alle provincies. Volgens Kanis mag hier nog wel een schepje bovenop: “Als het aan D66 ligt, gaan we ook de komende periode flink inzetten op grootschalige windparken. Langs infrastructuur zoals snelwegen en het spoor, maar ook op andere plekken ontkomen we er waarschijnlijk niet aan, als we onze doelen willen halen.”
Deze windmolens bieden volgens D66 meer kansen dan biomassa. “De uitdaging van biomassa is dat je vaak maar een heel klein deel op een duurzame manier kunt winnen, zeker als deze gewonnen wordt uit hout. Daarom is het zo belangrijk om fors in te zetten op zonne-energie en windmolens om ons doel van 49% minder CO2-uitstoot in 2030 te behalen.”
Uit de analyse blijkt dat er overeenstemming is over:
Subsidiepot voor burgers om huis te verduurzamen. Bijna elke (grote/middelgrote) partij heeft een variant hiervan in haar programma staan. Verschillen zijn vooral merkbaar in wie er dan recht heeft op de subsidies.
Windenergie. Alle partijen zijn het erover eens dat windenergie een grote rol moet gaan spelen in de duurzame energieopwekking van Gelderland, ondanks dat ze het er doorgaans ook over eens zijn dat windmolens tot verzet kunnen leiden van de omwonenden.
Discussiepunten zijn
Zonneakkers. D66 is voorstander mits de ruimtelijke inpassing van deze zonneakkers naar tevredenheid is. Datzelfde geldt voor GroenLinks. Ook het CDA staat ervoor open. VVD is als grootste partij echter tegenstander. Voor de SP zijn zonneakkers “een laatste optie”.
Creatieve oplossingen zoals waterstof. De meer linkse partijen als D66, SP en GL noemen deze niet in hun verkiezingsprogramma’s, terwijl CDA en VVD er dol op zijn. Hoeveel er moet worden ingezet worden op geothermie en waterstof, en hoeveel op wind- en zonne-energie kan tot moeizame coalitieonderhandelingen leiden na 20 maart.
Frans Mulckhuijse – lijsttrekker Provinciale Staten SP:
‘Energietransitie is gebaat bij voldoende draagvlak en participatie’
Wat windenergie betreft, neemt Flevoland een koppositie in. Straks wordt 25% van de windenergie op land opgewekt in Flevoland. Dat is volgens de SP echter geen reden om rustig achterover te leunen. Er liggen nog genoeg opgaven die opgepakt moeten worden.
Volgens lijsttrekker Frans Mulckhuijse van de SP bevindt Flevoland zich in de gelukkige positie dat het over veel windmolens beschikt. “De provincie heeft zich ingezet om ruimte te maken voor energie. Met een aanwijzingsbesluit vanuit de landelijke overheid is een plan ontwikkeld om de bestaande windmolens te vervangen door grotere, efficiëntere exemplaren. Daarmee wordt straks als alles rond is, 25% van de windenergie op land in Flevoland opgewekt.”
Coöperatie
Zo’n 20 jaar geleden zijn agrariërs in Flevoland gestart met de plaatsing van windmolens op hun land. “Diezelfde agrariërs hebben nu via een coöperatie de handen ineengeslagen om ervoor te zorgen dat hun windmolens worden gesaneerd en opgeschaald. In plaats van 630 kleine windmolens in de polder, staan er straks zo’n driehonderd grotere”, vertelt Mulckhuijse. Bij de ontwikkeling hiervan heeft de provincie gepleit voor een participatieregeling voor de omwonenden.
Ook over zonne-energie is onlangs een besluit genomen. “Om te voorkomen dat energie-cowboys tientallen hectare zonnepanelen op vruchtbare landbouwgrond neerleggen, heeft de provincie daar een limiet aan gesteld. Daarnaast willen we dat onderzocht wordt of zonnepanelen op daken, langs infrastructuur en op bedrijvenparken geplaatst kunnen worden. Ook hier pleiten we voor een participatieregeling, zodat woningbouwcorporaties of gemeentes kunnen meeprofiteren van de rendementen.”
Doorpakken
Doorpakken is volgens Mulckhuijse het devies. “We hebben hier een heel mooi initiatief: DE-on [Duurzame Energie- en Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland, red.]. Deze is opgericht met de gelden die vrijgekomen zijn bij de verkoop van de Nuon-aandelen van de provincie. Met een revolverend fonds stimuleert zij succesvol allerlei projecten op het gebied van energietransitie. Daar kan het provinciale bestuur een voorbeeld aan nemen. Laten we niet verzanden in overleggen, maar doorpakken”, besluit Mulckhuijse.
Uit de analyse blijkt dat er overeenstemming is over:
Zonneakkers. De VVD wil hierbij gebruikmaken van de zogenaamde ‘zonneladder’. De duurste landbouwgrond wordt daarbij als laatst volgebouwd met zonnepanelen. Het maximum van 1000ha grond voor het opwekken van zonne-energie, zoals genoemd in de structuurvisie, is voor de VVD niet definitief. Het CDA houdt dezelfde lijn aan. Ook D66 en GroenLinks zijn voor, alleen SP is expliciet tegen
Waterstof. Vrijwel alle partijen zien wel wat in onderzoek doen naar waterstof. De PvdA wil zelfs dat Flevoland als proeftuin voor innovatieve energie-experimenten (h)erkend wordt. Voor dingen als geothermie, golfslagenergie en andere experimentele energiebronnen zijn in Flevoland ook meerderheden te vinden.
Discussiepunten zijn
Nieuwe windparken. Nieuwe windparken op land kunnen in Flevoland op weinig enthousiasme rekenen. VVD, CDA en GroenLinks ondersteunen het bestaande beleid van ‘opschalen en saneren’. Hierbij worden bestaande windmolens vervangen door minder molens met meer vermogen. D66 en PvdA sluiten nieuwe windmolens op land echter niet uit.
Uitbreiding Lelystad Airport. Ook in Flevoland is het lokale vliegveld een Discussiepunten zijnpunt. Een aantal partijen zien er de voordelen wel van in, anderen zijn de luchthaven liever kwijt dan rijk.
Johannes Kramer – lijsttrekker Provinciale Staten FNP:
‘Geothermie is in Friesland zeer kansrijk’
Er zijn in Friesland veel initiatieven en ideeën om de energietransitie gestalte te geven. Het is daarbij de uitdaging ervoor te zorgen dat de kernkwaliteiten van de provincie – de weidsheid, de ruimte, de biodiversiteit – daar niet te veel onder lijden.
De FNP (Fryske Nasjonale Partij) wil richting een duurzame toekomst zoveel mogelijk aan de voorkant besparen, vertelt lijsttrekker Johannes Kramer. “Anderzijds moeten we maatregelen nemen die de kernkwaliteiten van onze provincie in stand houden en toch gestalte geven aan de energietransitie. Zo zijn we tegen windmolens op land. Die zien we liever op zee.”
Landschap
Zonne-energie is volgens de FNP ook een goed alternatief, “maar ook daarvoor geldt dat we het landschap niet te veel willen aantasten. We zouden graag zien dat eerst de beschikbare ruimte aan daken, met name die van boerderijen en boerenschuren, wordt gebruikt. Helaas beschikken nog veel boerenbedrijven over asbestdaken. Die moeten verwijderd worden. We zouden boeren moeten compenseren, zodat daar daken met zonnepanelen voor in de plaats kunnen komen.” Al moet daarvoor wel het stroomnet in Friesland op orde worden gebracht. “Het huidige stroomnet kan al die lokaal opgewekte energie namelijk niet aan.”
Daarnaast kan biomassa een goede oplossing bieden. “De FNP wil echter geen grote mestvergisters, want dat gaat ten koste van de bodemvruchtbaarheid. Wij hebben dit door een werkgroep laten onderzoeken. Deze heeft vastgesteld dat wij voor onze eigen energieopwekking het beste in kunnen zetten op geothermie en op zonnepanelen op plekken waar wij ze willen hebben”, aldus Kramer.
Geothermie
Met name geothermie is volgens Kramer kansrijk, omdat de aardkorst in Friesland relatief dun is en de warmte van de aarde betrekkelijk dichtbij. “Daar willen wij de komende tijd verder op inzetten. De politiek kan daarin meehelpen door ervoor te zorgen dat er op de daarvoor aangewezen locaties geboord en energie gewonnen mag worden. Aan de andere kant moeten we burgers en bedrijven helpen, die de overstap naar geothermie willen maken.”
Uit de analyse blijkt dat er overeenstemming is over:
‘Groninger’ windmolens. Grote windmolenparken lijkt politiek niet haalbaar voor Friesland. Vooral op rechts is geen enkele grote partij hier een voorstander van. Een motief in de partijprogramma’s is echter de zogenaamde ‘Groningse windmolen’ van maximaal 15 meter hoog. Zelfs de VVD is van mening dat die ‘onder bepaalde voorwaarden’ moeten worden toegestaan. De Friezen kunnen meer van dit soort ‘windmolentjes’ verwachten in de komende Statenperiode.
Terugdringen kunstmest. Een PvdA-plan om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en waar weinig over te vinden is in andere programma’s. Gezien de onwaarschijnlijkheid van de plaatsing van windparken of zonneakkers in Friesland zou dit een goede optie zijn om de klimaatdoelstellingen te halen.
Discussiepunten zijn:
Grote windparken. De meeste partijen kunnen zich wel vinden in het bouwen van nieuwe ‘Groninger’ windmolens. Toch is dit voor sommige partijen niet genoeg. Bijvoorbeeld de SP hamert op het aanleggen van grote windmolenparken omdat zij niet geloven dat de klimaatambities voor 2050 haalbaar zijn zonder.
Afsluitdijk. In het verlengde van het verzet tegen grote windparken op land is het ook de vraag of er niets mag gebeuren rondom de Afsluitdijk. Deze plek is zeer geschikt voor het winnen van windenergie. Partijen op links als de PvdA zijn daarom groot voorstander van energie opwekken uit de wind op de afsluitdijk. Het is de vraag of hier politiek draagvlak voor bestaat, of dat partijen als de VVD dit plan zien als kiezersbedrog naar hun eigen electoraat.
Dries Zwart – lijsttrekker Partij voor het Noorden:
‘Eerst afrekenen met de gevolgen van de gaswinning’
Groningen is qua energietransitie goed op weg en beschikt inmiddels over 16-17% groene stroom. Dries Zwart, lijsttrekker van de Partij voor het Noorden, is minder tevreden over de afwikkeling van de schade als gevolg van de gaswinning. Deze staat een echte energietransitie in de weg.
Dat Groningen over relatief veel groene stroom beschikt, heeft volgens Zwart ook te maken met de aardbevingsproblematiek. “Inwoners die aardbevingsschade hadden, kregen subsidie om hun huis te verduurzamen. In 90% van de gevallen zijn daar zonnepanelen voor aangeschaft. De zonnepanelen liggen hier dan ook veelal op particuliere daken. Wij verwachten in 2021 zo’n 21% groene stroom te hebben.”
Discussie
Die groene stroom komt ook uit wind, vervolgt Zwart. “Over de windparken hier, is veel discussie. Groningen heeft een heel erg mooi en wijds landschap en die enorme windmolens verstoren dat. Wij zijn dan ook tegen het plaatsen van windmolens op land. Op zee is daarvoor nog genoeg ruimte.” Daarnaast vinden ook proeven met biomassa plaats: in Nieuwolda en bij Wagenborgen, beide door het Rijk gesubsidieerd.
Het feit dat Groningen een gaswingebied is, maakt het overschakelen op duurzame energie complex. “Op het moment dat je ophoudt met gas, raken vele duizenden mensen werkloos. Dat heeft onze eerste aandacht. Gaan we stoppen met aardgas, dan zouden wij als eerste energie uit waterstof willen onderzoeken. De aanwezige gasleidingen kunnen daar wellicht voor benut worden.”
Gescheurde muren
Er staat enorm veel druk op de energietransitie, terwijl Groningen nog te maken heeft met de gevolgen van de gaswinning. “Het gasverbruik in Groningen is hoog. Dat komt door het grote aantal solitair staande woningen. Die huizen zijn bovendien oud, slecht geïsoleerd en vele hebben als gevolg van de aardbevingen gescheurde muren. Die moeten eerst hersteld worden. Daarnaast kan het stroomnet hier zoveel groene stroom niet aan. Het moet allemaal heel erg snel, maar als het stroomnet het niet kan opvangen, kunnen we geen kant op”, besluit Zwart.
Uit de analyse blijkt dat er overeenstemming is over:
Van het gas. In Groningen speelt natuurlijk één groot thema: gaswinning. Alle partijen willen dat de gaswinning stopt. Die gaswinning moet daarna wel vervangen worden door iets anders. De infrastructuur kan misschien worden hergebruikt voor gas uit het buitenland.
Steun aan de burger. De partijen in Groningen zijn eensgezind als het aankomt op het steunen van burgers die een energiecollectief op willen zetten of op een andere manier kleinschalig elektriciteit op willen wekken. Meerdere partijen vinden dat hiervoor vanuit de provincie steun en geld moet zijn.
Discussiepunten zijn:
Stikstofcentrale. De VVD wil een stikstofcentrale bouwen om geïmporteerd gas geschikt te maken voor binnenhuisproducten als cv-ketels. Andere partijen zien er meer heil in helemaal van het gas af te stappen.
Opslag van energie. Hier bevinden zich de grootste twistpunten in de provincie. Partijen als de SP en GroenLinks willen absoluut geen opslag van bijvoorbeeld waterstof en CO2 in lege gasvelden, terwijl de VVD en het CDA dat wel zien zitten.
Dries Lodewijks – kandidaat-Statenlid VVD:
‘Energietransitie bewerkstelligen met behulp van convenanten’
Met de huidige aanpak is de kans groot dat de verduurzamingsdoelstellingen voor 2020 in Limburg niet gehaald worden. De VVD pleit voor een energietransitieconvenant per regio, die het draagvlak voor en het succes van hernieuwbare energie-initiatieven aanzienlijk moet vergroten.
Er zijn nog niet veel windmolens en zonneparken in Limburg, aldus kandidaat-Statenlid Dries Lodewijks van de VVD. “De provinciale doelstelling is 32 windturbines in 2020. Op dit moment zijn er daarvan zes gerealiseerd. Twee zijn in bouwvoorbereiding en de resterende 24 bevinden zich in de vergunningsprocedure. De opwekking van zonne-energie is hier de afgelopen jaren wel sterk gestegen, van 30 megawatt (MW) in 2012 tot 262 MW in 2017.
Warmtenetten
De provincie kent drie warmtenetten. “Het Groen WarmteNet gebruikt warmte die vrijkomt van de Chemelot-site in Sittard-Geleen en een biomassacentrale daar. Het duurzaam warmtenet Maastricht gebruikt warmte vanuit de industrie. Het Mijnwaterproject Heerlen ten slotte wekt warmte en koude op vanuit de oude mijnschachten.
LEKTA
Onlangs is in de provincie Limburg een notitie aangenomen, LEKTA [Limburgse Energie en Klimaat Transitie Aanpak, red.], waarin de energietransitie integraal wordt opgepakt, vertelt Lodewijks. De VVD is groot voorstander van zo’n integrale aanpak. “Wij hebben als partij een motie en een amendement ingediend om de klimaatdoelstelling te bereiken via zogenaamde energietransitieconvenanten. Daarbij kijk je per regio hoe die regio is opgebouwd. Welk bestuur er bijvoorbeeld zit, hoe het vestigingsklimaat eruitziet, of er veel of weinig landbouw is enzovoorts.”
Draagvlak
De regio’s mogen vervolgens zelf bepalen hoe ze die CO2-reductiedoelstelling realiseren. Dat kan met een combinatie van hernieuwbare energiebronnen, bijvoorbeeld zonne-energie, wind, en geothermie. “Wij doen dit, omdat we zien dat het draagvlak voor dit soort projecten vaak nog klein is. Door regio’s de vrijheid te geven om, afgestemd op hoe hun regio eruitziet, naar die doelstelling toe te werken, creëer je draagvlak. Het is kortom belangrijk om plannen integraal af te wegen en zo planbaar, behapbaar en betaalbaar je doelstelling te bereiken”, besluit Lodewijks.
Uit de analyse blijkt dat er overeenstemming is over:
Windmolenparken. Wordt door geen enkele partij expliciet uitgesloten. Daarmee is Limburg een van de weinige provincies waar grote winmolenparken niet een twistpunt zullen worden bij coalitieonderhandelingen. Het is de vraag of dit te maken heeft met politieke ideologie, of geografische eigenschappen van de provincie en het gebrek aan kustlijn om windmolens op zee te plaatsen.
Zonneakkers. Wordt tevens niet uitgesloten door de grote partijen. Limburg is ook daarmee uniek in hun bereidheid om daadkrachtig op te treden in de energietransitie. Waarschijnlijk is dit onder andere vanwege het lokale energieakkoord LEKTA, dat in 2018 is gelanceerd.
Discussiepunten zijn:
CO2-taks. Als het aan GroenLinks ligt, dient de provincie Limburg uit te dragen dat het een voorstander is een verdeling van kosten van de energietransitie naar financiële draagkracht. GroenLinks zelf noemt dat klimaatrechtvaardigheid, het is onwaarschijnlijk dat partijen als CDA en VVD dit ook zo zullen zien.
Schaliegas. De VVD in Limburg vindt het niet meer dan logisch dat de overheid onderzoek doet naar de veiligheid van schaliegas middels proefboringen. Aangezien schaliegas nog nergens in Nederland gewonnen wordt, is het onwaarschijnlijk dat andere partijen hiermee akkoord gaan.
Bernard Minderhoud – lijsttrekker Lokale Partijen Zuid-Holland:
‘Rekening houden met wat haalbaar, betaalbaar en leefbaar is’
Er wordt in Zuid-Holland hard gewerkt aan verduurzaming en CO2-reductie. Volgens Bernard Minderhoud, lijsttrekker van de Lokale Partijen Zuid-Holland, is het hierbij van belang om al bij het ontwikkelen van duurzame oplossingen goed na te denken over de mogelijke effecten hiervan.
Alhoewel er op dit moment veel windmolens en zonneparken worden gebouwd, moet er ook veel aandacht worden besteed aan het vinden van nieuwe oplossingen, vertelt Minderhoud. “We weten dat windmolens en zonnepanelen op termijn niet voldoende energie kunnen leveren om aan de vraag te voldoen, omdat we daar niet genoeg ruimte voor hebben in Zuid-Holland. Als je dan toch de doelstellingen moet halen, moet je ook andere innovatieve methoden gaan ontwikkelen.”
Toekomstbestendige energie
Op termijn zou dit kunnen betekenen dat verschillende duurzame energiebronnen gecombineerd worden, aldus Minderhoud. “Hierbij moeten we zeker gaan kijken naar de toepassing van aardwarmte, maar ook naar de mogelijkheid om warmte die door de industrie geproduceerd wordt te gebruiken. Wellicht kan een mix van deze verschillende energievormen het vraagstuk over energieverbruik oplossen. Maar het belangrijkste is dat we rekening houden met wat haalbaar, betaalbaar en leefbaar is.
Oog voor consequenties
Hier hoort volgens Minderhoud ook bij dat rekening gehouden wordt met de gevolgen voor inwoners. “Zij zullen hier geld voor moeten vinden en moeten nadenken over de specifieke consequenties voor hun woning. Daarnaast moeten er ook vanuit de bouwsector voldoende mogelijkheden zijn om deze aanpassingen te doen. We zullen dus ook moeten bedenken of het ook vanuit het perspectief van de burgers haalbaar en betaalbaar is.”
De LPZH pleit er dan ook voor om eerst goed over de gevolgen na te denken, in plaats van gelijk plannen te maken. “Je wilt niet eerst afspraken maken, om er vervolgens achter te komen dat deze praktisch niet haalbaar zijn. Als bijvoorbeeld iedereen elektriciteit gaat gebruiken om te koken, het huis te verwarmen en auto te rijden, wordt het een uitdaging om iedereen van deze elektriciteit te voorzien.”
Uit de analyse blijkt dat er overeenstemming is over:
Én, én, én. In Zuid-Holland zijn de grote partijen breed te experimenteren met verduurzamingsmaatregelen. Nieuwe technieken worden breed omarmd om de verduurzamingsdoelstellingen voor 2050 te realiseren. Dit geldt echter niet voor grote windparken of zonneakkers.
Groene waterstof. Zoals in meer provincies zijn de partijen op provinciaal niveau gecharmeerd van de mogelijkheden die waterstof biedt. Interessant is dat in Zuid-Holland ook partijen als de VVD het onderscheid maken tussen blauwe en groene waterstof, en expliciet bereid zijn om stappen te maken richting groene waterstof.
Discussiepunten zijn
Uitbreiding Rotterdam-The Hague Airport. D66 is tegen elke vorm van uitbreiding. De VVD daarentegen is voorstander van groei ‘binnen de geldende kaders’. De twijfel over of deze geldende kaders wel voldoende zijn om meer overlast en vervuiling te voorkomen zal een twistpunt worden bij de komende coalitieonderhandelingen.
Windparken op land. De VVD wil absoluut niet beginnen aan grote windparken op land, maar deze op zee plaatsen. Partijen als GroenLinks en D66 zijn echter wel voorstander van deze parken op land. Gezien het grote kostenverschil tussen parken op land of zee, is het interessant om te zien of de VVD voet bij stuk weet te houden.
Klaas Neutel – kandidaat-Statenlid CDA:
‘Capaciteitsproblemen elektriciteitsnet zitten verduurzaming in de weg’
De provincie Drenthe werkt hard aan een energiestrategie om te kunnen voldoen aan de klimaatdoelen. Volgens kandidaat-Statenlid Klaas Neutel van het CDA wordt dat nog een hele uitdaging. Het elektriciteitsnet zit in deze provincie aan zijn maximale capaciteit. Met als gevolg dat belangrijke verduurzamingsinitiatieven niet door kunnen gaan.
“We zijn op dit moment druk bezig met de regionale energiestrategie. De provincie consulteert alle gemeenteraden over de opzet hiervan. Het is de bedoeling te komen tot een gezamenlijke energiestrategie waarbij de provincie Drenthe kan voldoen aan de klimaatdoelen”, aldus Neutel.
Netcapaciteit
Neutel moet tot zijn spijt vaststellen dat belangrijke initiatieven op het gebied van duurzame energie momenteel niet kunnen doorgaan, omdat het elektriciteitsnet zijn maximale capaciteit heeft bereikt. “Dit heeft bovendien zijn weerslag op een ander probleem. “We hebben in Drenthe te maken met asbestproblematiek, waardoor een aantal miljoen vierkante meter asbestdaken moet verdwijnen. Wij zouden deze het liefst met een bepaalde subsidie willen vervangen door daken met zonnepanelen, maar ook dat staat nu op losse schroeven door deze capaciteitsproblemen. We dringen er als provincie bij de netbeheerders op aan de netcapaciteit snel uit te breiden. Zo’n procedure duurt echter al snel enkele jaren.”
Windmolenpark
Een ander vraagstuk betreft de aanleg van zonneweiden. “Als Provinciale Staten vinden wij eigenlijk dat je daar geen goede landbouwgronden voor moet gebruiken. Dit gebeurt echter wel in toenemende mate. Er wordt op dit moment over nagedacht hoe we daarmee om moeten gaan als gemeentes en als provincie” vertelt Neutel. Drenthe heeft daarnaast een opdracht op het gebied van windmolens. Ook daar wordt hard aan gewerkt; binnenkort start de bouw van het eerste windmolenpark: De Drentse Monden. Hier komen in totaal 45 windmolens. Het CDA vindt het belangrijk dat naast wind- en zonne-energie ook wordt ingezet op biovergisting en vooral waterstof. “Dat is wat ons betreft een belangrijk speerpunt voor de komende tijd”, besluit Neutel.
Uit de analyse blijkt dat er overeenstemming is over:
Geothermie en waterstof. Een aantal partijen, zoals de SP, de VVD en het CDA, zien voor waterstof een belangrijke rol weggelegd in de energietransitie. GroenLinks, de ChristenUnie en de SP willen ook inzetten op geothermie. Zowel geothermie als waterstof maken dus zeker kans te worden opgenomen in het provinciebeleid.
Financiële ondersteuning voor minder draagkrachtigen. Veel partijen voelen wel voor financiële ondersteuning voor minder draagkrachtigen. Zo kunnen ook zij hun woning verduurzamen of deelnemen aan, bijvoorbeeld, een lokale energiecoöperatie.
Discussiepunten zijn
Grote windmolenparken. Alleen D66 spreekt zich daar niet volmondig tegen uit. Vrijwel alle partijen leggen de focus op kleinschaligheid en burgerparticipatie.
Zonneweides In Drenthe zijn de partijen niet onverdeeld enthousiast over zonneweides. Pas als alle andere opties gebruikt zijn (daken, industrieterreinen) komen akkers in aanmerking.
Erik Veltmeijer – lijsttrekker PVV:
‘We moeten wachten op echte innovatie’
In de provincie Overijssel worden inwoners en bedrijven gestimuleerd om duurzame energie toe te passen en zelf op te wekken. Achter dit beleid kan de PVV zich echter niet scharen. Lijsttrekker Erik Veltmeijer legt uit waarom.
Voor de PVV is de energietransitie op dit moment geen topprioriteit. Dit omdat de invloed van de mens op het milieu niet vaststaat, aldus Veltmeijer. “Klimaatverandering is van alle tijden. Het klopt dat de temperatuur vanaf 1850 stijgt, maar niemand weet echt wat de invloed is van de mens op het klimaat. Er hebben zich eerder aanzienlijke schommelingen in de temperatuur voorgedaan. Wij vinden de klimaatdiscussie daarom overtrokken.”
Dure opgave
Bovendien kost de energietransitie veel geld, terwijl inwoners dit niet altijd kunnen opbrengen, vervolgt Veltmeijer. “Zoals het nu gaat, kan slechts een gedeelte van de bevolking met de energietransitie meedoen. Aangezien een op de vijf huishoudens het nu al moeilijk heeft om de eindjes aan elkaar te knopen, vinden wij dat je goed moet nadenken voordat je een koers opgaat waarmee energie voor veel mensen onbetaalbaar wordt.”
Hier komt bij dat veel energieprojecten zoals de stimulering van elektrisch rijden en de aanleg van windmolens en zonneparken draaien op subsidie vanuit de overheid. “Subsidies zijn min of meer een vorm van dwang door de overheid. Op het moment dat deze subsidies wegvallen, is er niemand die zich bekommert om het milieu, want mensen willen zo goedkoop mogelijk energie gebruiken”, aldus Veltmeijer.
Echte innovatie
Het is volgens hem daarom tijd om pas op de plaats te maken en te wachten op echte innovatie. Dit kan volgens de PVV ook prima, aangezien het volgens hen nog wel meevalt met de eindigheid van fossiele brandstoffen. Volgens Veltmeijer zullen windmolens en zonnepanelen ook in de toekomst onvoldoende energie opleveren, en dus zijn er alternatieven nodig. Hierbij ziet de PVV onder andere kansen voor waterstof, thorium en kernenergie.
Uit de analyse blijkt dat er overeenstemming is over:
Lokale initiatieven. Vrijwel alle partijen willen dat duurzaamheidsmaatregelen lokaal zijn met lokaal eigenaarschap. Op deze manier wordt draagvlak gecreëerd voor bijvoorbeeld (kleinschalige) windmolenparken en zonneakkers. Ook zien de partijen graag dat omwonenden meedelen in de opbrengsten van dit soort initiatieven.
Windmolenparken. Het CDA en D66 zien kansen voor grote windmolens op bedrijventerreinen en de aangewezen locaties in de omgevingsvisie. GroenLinks legt nog minder voorwaarden op aan windmolenparken. Ook andere partijen maken in meer of mindere mate een keuze voor windenergie.
Discussiepunten zijn:
Biovergistingsinstallaties en biobrandstoffen. Rechtse partijen zijn hier over het algemeen voor, linkse partijen tegen.
Thoriumcentrale. De VVD wil expliciet een onderzoek naar de mogelijkheden voor een thoriumcentrale en de PvdA ziet in dat een thoriumcentrale op de lange termijn wel eens profijtelijk zou kunnen zijn. D66 vindt dat er in Overijssel geen ruimte is voor een thoriumcentrale.