Noorwegen wordt vaak gezien als de koploper op het gebied van de energietransitie. Het land genereert bijvoorbeeld 96% van haar elektriciteit met waterkrachtcentrales, waarvan het maar 80% zelf nodig heeft. De rest wordt geëxporteerd, bijvoorbeeld naar Nederland en Denemarken. Ook op het gebied van CO2-reductie loopt Noorwegen voorop. Noorwegen beoogt in 2030 tot 40% minder CO2 uit te stoten en om dit te bereiken zet het land flink in op verduurzaming van vervoer. Meer dan 30 % van de CO2-uitstoot van Noorwegen is afkomstig van vervoer. In 2025 wordt de verkoop van alle auto’s met een verbrandingsmotor verboden. De verkoop van elektrische auto’s wordt, veel sterker dan in Nederland, flink gesubsidieerd. De grote hoeveelheid elektriciteit die het land zelf genereert, stelt Noorwegen bovendien in staat om behalve auto’s ook al het andere vervoer te verduurzamen. Per 2040 moeten alle binnenlandse vluchten er elektrisch zijn. Ook de veerboten worden vervangen door elektrische.
“47% van de totale export van Noorwegen bestaat uit ruwe olie en gas”
Maar zodra je het vaste Noorse land verlaat, komt er een ander beeld van Noorwegen naar voren. Want Noorwegen kan haar eigen energietransitie financieren (zoals de subsidie op elektrische auto’s) met de verkoop van olie en gas. 47% van de totale export van Noorwegen bestaat uit ruwe olie en gas. En omdat door smeltend ijs van de Noordpool nieuwe olievelden beschikbaar komen, worden de olieboringen alleen maar uitgebreid, tegen de Arctische strategie van de EU in om dit gebied hiertegen te beschermen. De opbrengsten van de olie- en gasexport stopt Noorwegen in een fonds, onder andere om de verzorgingsstaat te ondersteunen.
Behalve de vervoersector zorgt die olie- en gaswinning zelf ook voor behoorlijk veel uitstoot. In 2015 nog 53,9 miljoen ton CO2. Een belangrijk deel van de gas- en oliewinning wordt uitgevoerd door het bedrijf Equinor (vroeger Statoil), voor twee derde in handen van de overheid. Statoil wil jaarlijks drie miljoen ton minder CO2 uitstoten, bijvoorbeeld door energie te winnen uit waterstof ipv gas.
In 2020 investeerde de Noorse regering in een groen transitiepakket vrij van 3,6 miljard Noorse Kronen (342 miljoen euro), gericht op waterstof, renovatie van gebouwen, batterijen, wind op zee, circulaire economie en groene scheepvaart.
“Sinds de oorlog in Oekraïne verdient Noorwegen wekelijks per inwoner 1.000 euro extra aan de gasverkoop aan Europa”
Noorwegen werkt samen met onder andere Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Denemarken, België en Zweden samen in een initiatief getiteld One North Sea. Centraal daarin staat ‘het ontwikkelen van slimme synergiën tussen bestaande en nieuwe energiesystemen in het Noordzeegebied’, aldus de website van TNO over deze samenwerking. Zoals CO2-opslag, uitbouw van elektriciteitsopwekking en distributie en het opwekken van waterstof. De infrastructuur van de olie- en gassector kan ervoor gebruikt worden bijvoorbeeld. Een tegengestelde beweging aan het steeds verder boren naar olie en gas.
Maar de oorlog in Oekraïne heeft de energietransitie en de Europese afstemming hierover extra onder druk gezet. Noorwegen verdiende dus al veel geld met de winning van gas en was na Rusland de voornaamste gasleverancier binnen Europa. Het Noorse energiebedrijf Equinor was lange tijd na Gazprom de tweede gasexporteur naar Europa. Door de energietransitie, die zich in Oost-Europa eerst richtte op kolen vervangen door gas, nam de export van gas vanuit Noorwegen toe. Dat gaat nog veel harder sinds de oorlog in Oekraïne is uitgebroken. Sindsdien verdient het land wekelijks per inwoner 1.000 euro extra aan de gasverkoop aan Europa.
“De weerstand binnen Europa tegen de exorbitante winsten van Noorwegen op het gebied van olie en gas groeit”
De Europese Commissie ondertekende onlangs een overeenkomst met Noorwegen waarin werd afgesproken de productie van fossiele brandstoffen op te voeren. Dat geeft ook weer ruimte om meer te boren naar olie en gas en daarmee ondermijnt de EU haar eigen strategie van de Europese Unie om het Arctische gebied te beschermen en er te stoppen met boren naar olie en gas, schrijft Marika Andersen, senior manager van de in Noorwegen opgerichte onafhankelijke klimaat-ngo Bellonga Europa in een opiniestuk in De Morgen (Vlaamse krant). Ze uit haar zorgen dat deze verklaring zal worden aangegrepen om verdere olie- en gasexploratie in de Noordzee te legitimeren. Ze roept Europese leiders op het hoofd koel te houden en vast te houden aan haar duurzaamheidsvisie op de lange termijn.
De weerstand binnen Europa tegen de exorbitante winsten van Noorwegen op het gebied van olie en gas groeit bovendien. Zo heeft de Poolse premier al gezegd het belachelijk te vinden 4 tot 5 keer meer te betalen aan Noorwegen voor het gas dan vorig jaar.
De vraag is nu of de Europese leiders met elkaar tot een prijsplafond komen en zo Noorwegen dwingen om solidair te zijn. Bovendien is de vraag of de Europese leiders met elkaar, inclusief Noorwegen, kunnen blijven vasthouden aan het langetermijndoel van klimaatverandering tegengaan, afgezet tegen de zeer directe behoefte aan warmte voor Europese burgers deze winter.
Tekst: Janneke Juffermans