Marjolein de Best-Waldhober, ECN: "Simpele aanpassingen soms voldoende om omwonenden enthousiast te krijgen"
Het creëren van draagvlak voor energieprojecten kost veel tijd en aandacht. Omwonenden moeten vanaf het begin betrokken worden, zegt onderzoeker Marjolein de Best-Waldhober, werkzaam bij de sectie beleidsstudies van ECN. "Op het eind van een energieproject ‘even' een communicatieplan opstellen werkt niet."
Waarom heeft de energiesector zoveel moeite met het vinden van draagvlak voor haar projecten?
"De meeste Nederlanders zijn niet veel met
het onderwerp ‘energie' bezig en weten maar weinig van ons energiesysteem. Zo onderschat
men het gebruik van fossiele brandstoffen en wordt het aandeel duurzame bronnen
overschat. Ook begrijpen maar weinigen de oorzaak en werking van
klimaatverandering. Als er dan een project van bovenaf wordt gepland in een
omgeving waar omwonenden wel de lasten en de risico's moeten dragen, maar niet
of nauwelijks het nut van het project inzien, dan is het niet zo gek dat
protesten losbarsten.
Vaak voelen mensen zich niet gehoord of serieus genomen. Grote energieprojecten
komen vaak uit de koker van partijen die door de meeste burgers met een scheef
oog worden bekeken. Als ze het vertrouwen aan het begin verliezen - of dat al
door de geschiedenis verloren waren - dan is het heel moeilijk om draagvlak te
vinden."
““Je moet draagvlak elke keer ter plekke en gezamenlijk uitvinden””
Op welke manieren kan de sector de bevolking beter bij haar projecten betrekken?
"Draagvlak krijgen en dat behouden is minstens zo complex als de technische kant van een project. De bevolking en de omwonenden moet je vanaf het begin bij het project betrekken. Dan loopt het proces beter. Participatie is heel belangrijk, maar daarvoor moet je goed naar elkaar kunnen luisteren. Je moet draagvlak elke keer ter plekke en gezamenlijk uitvinden. Dat is complex, maar het kan wel. Er wordt ook heel veel goed gedaan."
Wat is de juiste toonzetting?
"Best practices laten zien dat je de bevolking vanaf het begin serieus moet nemen. Sommige projecten zijn gewoon een slecht idee. Dat maakt het des te belangrijker om in een vroeg stadium met omwonenden of representanten daarvan te praten. Dan kom je er al snel achter waarom een energieproject niet gaat lukken, of op deze locatie niet gaat lukken. Dat kan bijvoorbeeld omdat er geen vertrouwen is, omdat de omgeving te veel lasten of risico ondervindt, of omdat omwonenden principieel tegen een bepaalde technologie zijn. Omwonenden kennen de lokale situatie altijd beter dan partijen van buitenaf. Soms zijn de meest simpele aanpassingen voldoende om omwonenden enthousiast te krijgen."
In hoeverre moet de energiesector zelf over de brug komen met toezeggingen over zaken als inspraak en vergoedingen?
"Dat weet ik niet, maar eventuele toezeggingen moeten wel ruimte laten om met omwonenden samen tot creatieve oplossingen te komen. Bijvoorbeeld compensatie hoeft niet altijd financieel te zijn. Wie met een zak geld aankomt als hij wordt gewantrouwd, wekt de schijn van omkoping en maakt mensen nog kwader. Belangrijk is te onthouden dat iedere locatie anders is en dat omwonenden per locatie andere behoeften hebben. Toezeggingen van de sector die hieraan voorbijgaan, zouden wel eens meer kwaad dan goed kunnen doen."