Onlangs is het syntheserapport aangenomen van 6 recente IPCC-rapporten over de wetenschap van het klimaat, effecten, mitigatie, landgebruik en oceanen. Het is een door regeringen overeengekomen samenvatting die opsomt wat gedaan kan worden om de ergste gevolgen van klimaatverandering te voorkomen. De Synthese zal dit jaar ook worden gebruikt tijdens de klimaattop COP28 in Dubai, in december. Partijen zullen dan de wereldwijde voortgang inventariseren tot nu toe om de doelstellingen van het Parijs Akkoord te halen.
Het IPCC laat wereldwijd falen zien. Het waarschuwt dat we zonder extra beleid rond 2035 boven de 1,5 graden Celsius uitkomen. Maar het geeft ook hoop: Als we wel extra emissies reduceren, merken we binnen 20 jaar al afkoeling. Het IPCC zegt dat we nog een paar jaar hebben om het gat richting 1,5 graden te vullen, met 50% emissiereductie tegen 2030. De Secretaris Generaal van de VN, Guterres, zei het zo: “The IPCC Report is a how-to-guide to defuse the climate time-bomb.”
Wereldwijd falen en hoop
Waar zijn we nu? Menselijke activiteiten, voornamelijk het verbranden van fossiele brandstoffen, hebben het klimaat nu al 1,1°C opgewarmd. Dat heeft ernstige gevolgen, vooral voor de meest kwetsbaren. “Bijna de helft van de wereldbevolking leeft in regio's die zeer kwetsbaar zijn voor klimaatverandering. In het afgelopen decennium was het aantal sterfgevallen als gevolg van overstromingen, droogtes en stormen 15 keer hoger in zeer kwetsbare regio’s“, stelt PCC-auteur Aditi Mukherji.
Maar het meest opvallende aan het Synthesis-rapport is dat er hoop blijft, als we sneller en op grotere schaal handelen. In de Q&A-sessie zegt het IPCC: "Als we de mitigatie nu verhogen, kan de opwarming over 20 jaar stoppen." Een goed voorbeeld is naar mijn mening de Global Methane Pledge om methaan tegen 2030 met 30% te verminderen. Dit zou de opwarming verder kunnen beperken met 0,2°-0,5° C in 2050. IPCC benadrukte dat reducties en efficiëntie aan de vraagzijde veelbelovend zijn. Dat zou kunnen leiden tot 44% reductie door voedsel, 67% door vervoer over land, 66% door gebouwen, 66% door industrie en 73% door elektriciteit in 2050 (zie tabel onder).
Cobenefits en koolstofmarkten
Nieuw is ook dat klimaatactie vaak waardevolle nevenvoordelen heeft voor de gezondheid van de mens, gezondere steden, einde aan machtsarmoede en herstel van ecosystemen. "Het mainstreamen van effectieve en rechtvaardige klimaatactie zal niet alleen verliezen en schade voor de natuur en mensen verminderen, het zal ook bredere voordelen opleveren", aldus IPCC-voorzitter Hoesung Lee. "Als we nu handelen, kunnen we nog steeds een leefbare, duurzame toekomst voor iedereen veiligstellen." En IPCC zegt dat vanaf nu alle groei en ontwikkeling ‘Climate Resilient’ moet zijn.
IPCC zegt dat we 3 tot 6 keer meer geld nodig hebben voor mitigatie. Ik zie hier een rol weggelegd voor de wereldwijde koolstofmarkten, aangezien dat een extra reductie van meer dan 9 Gton/a in 2030 kan opleveren en de kloof verder kan dichten. Over koolstofmarkten schrijft het IPCC (C.6.4.): “Regulerende en economische instrumenten zouden verregaande emissiereducties kunnen ondersteunen als ze worden opgeschaald en op grotere schaal worden toegepast. Waar geïmplementeerd, hebben koolstofbeprijzingsinstrumenten goedkope emissiereductiemaatregelen gestimuleerd … en het gebruik van inkomsten om huishoudens met lage inkomens te ondersteunen”.
SG Guterres doelstellingen verder verhogen; nul tegen 2040 voor ontwikkelde landen
Er is dus snelle actie op het gebied van mitigatie nodig en elke graad lager helpt. 1,7 graden waar we nu met de huidige plannen misschien komen, is al beter dan 1,8 graden waar we eerst waren. Het resterende budget voor 1,5 graden ligt rond de 400 gigaton. We hebben een jaarlijkse uitstoot van 40 gigaton. Tijdens de persbriefing zei Guterres dat:"Scheepvaart, luchtvaart, staal, cement, aluminium, landbouw - elke sector tegen 2050 moet worden afgestemd op netto nul met duidelijke plannen inclusief tussentijdse doelen om daar te komen".
En hij vraagt de ontwikkelde landen om klimaatneutraliteit al te bereiken in 2040, zodat de wereld in 2050 netto nul zal zijn. In Nederland en de EU gaan er al stemmen op om dit te ondersteunen. Veelbelovend is dat het EU ETS CO2-budget al in 2039 naar nul leidt.
De rol van verwijderingen van kooldioxide
Het verwijderen van koolstofdioxide (Carbon Dioxide Removal: CDR) is nodig om na 2050 netto negatieve CO2-emissies te houden. En het is onvermijdelijk om de moeilijk te verminderen restemissies (van landbouw, luchtvaart, scheepvaart en industriële processen) te compenseren als netto nul zonder negatieve emissies. Het beperken van de opwarming tot 1,5°C vertaalt zich in ongeveer 6 GtCO2 aan koolstofdioxideverwijdering (CDR) per jaar tegen 2050. Tussen 1996 en 2020 werd echter slechts 0,2 gigaton opgeslagen. Er zijn dus twijfels of die schaal haalbaar is om op tijd bereikt te worden. De Europese Commissie werkt aan een Carbon Removal Certification Framework systeem om in de EU in 2030 310 Mton in bodems en 5 Mton met BECCS op te slaan. En daarna pas met DAC aan de slag te gaan.
Wat als we 1,5 Graden overschrijden? Afkoelen!
Als we 1,5 graden overschrijden, moet het volgende gebeuren om weer terug te keren naar de 1,5 en maatregelen om af te koelen:
- investeren in de reductie van kortlevende gassen zoals methaan, die leiden tot snellere afkoeling.
- Ook investeren in maatregelen die CO2 uit de atmosfeer halen koelen af:
- nature based: mangrove, carbon farming, bosaanplant, biochar) en
- technisch koolstofvastlegging: Direct Air Carpture (DAC) met ventilatoren, bioenergie met CCS (BECCS), CO2 opslag in beton, producten etc.
- Maatregelen die de steden en regio’s koelen: verhogen witte albedo op daken en straten, meer bomen, meer groenblauwe infrastructuur
- Maatregelen die zonnestraling tegengaan (geo-engineering), als dar op duurzame manier kan. De VN Overshoot Commission adviseert daarover.
