De ontwikkelingen in de energiemarkten leven als nooit tevoren. Op dit moment geef ik daarom veel presentaties voor klanten en andere geïnteresseerden. In veel van mijn huidige presentaties begin ik mijn verhaal met een foto van Greta Thunberg. De Zweedse scholier die enkele jaren geleden ging staken omdat verder leren geen nut zou hebben. Geen nut omdat, als gevolg van klimaatverandering, haar kansen op een mooie toekomst toch nihil zouden zijn. De stakingen waren gericht op de beleidsmakers wereldwijd die niet in staat bleken om de klimaatverandering serieus aan te pakken. Ik leg dan uit dat je haar op dit moment veel minder in het nieuws ziet. En dat is niet zo vreemd. Ze is immers zeer succesvol gebleken.
De boodschap van Thunberg heeft de beleidsmakers niet alleen bereikt, maar ook geleid tot verdere actie. Er is zelfs iemand van de oude garde wereldleiders opgestaan die haar rol heeft overgenomen (hier begint de geprojecteerde foto langzaam te veranderen). Iemand van de oude generatie die er hoogstpersoonlijk voor gezorgd heeft dat we allemaal veel bewuster zijn geworden van ons energieverbruik en van de kosten die we voor deze energie betalen. Iemand die er ook voor heeft gezorgd dat beleidsmakers wereldwijd niet alleen hun ambities, maar ook de daadwerkelijke investeringen in verduurzaming van de energiemix en verbeteren van de efficiency aanzienlijk hebben aangescherpt. En op dat moment is de foto volledig veranderd en kijkt Poetin de zaal in. De transitie van een klein boos meisje naar een klein boos mannetje is compleet. Uiteraard is dit een ironische vertaling van een ontwikkeling die we wel degelijk zien. De bewustwording is enorm toegenomen en de inzet om de energietransitie te versnellen is op dit moment ongekend groot.
“Bewustwording van energieverbruik is enorm gestegen”
Toch is deze ontwikkeling richting betere bewustwording en het versnellen van de transitie niet voor iedereen voldoende. Het feit dat er mensen dusdanig gefrustreerd zijn dat zij zichzelf vastplakken op een tafel bij een talkshow of aan een schilderij om aandacht te vragen voor het klimaatprobleem, laat zien dat zij blijkbaar geen vertrouwen hebben in het beleid en de ontwikkeling van de energietransitie. Tegelijkertijd zien we landen aangeven dat de transitie juist te snel gaat. Of het nu gaat om de energie-infrastructuur die een verdere versnelling van de transitie niet goed aan zou kunnen, of dat het gaat om het bericht van het Internationaal Energieagentschap dat er veel te weinig in energie wordt geïnvesteerd (zowel in fossiele als in duurzame energiebronnen). Deze ogenschijnlijke tegenstelling tussen te snel of te langzaam gaan, kwam ook tot uiting na afloop van de klimaattop in Sharm-el-Sheikh, Egypte.
Waar Europese leiders vooral teleurgesteld naar huis gingen, zijn leiders van veel opkomende landen juist met een goed gevolg huiswaarts gekeerd. Er komt na vele jaren overleg eindelijk een klimaatschadefonds dat hen moet compenseren voor de schade die de rijke westerse landen met hun CO2-uitstoot hebben veroorzaakt. Iets dat al enorm lang op de agenda stond, maar tot dusverre maar niet tot een akkoord leidde. Toch hadden Europese leiders daarnaast graag een verdere aanscherping van het beleid willen zien om de 1,5 graden meer in beeld te brengen.
“De transitie is complexer dan men soms denkt”
Dat diverse arme landen hier niet voor staan te springen, is vanuit hun standpunt echter ook te begrijpen. Dit is het eerste jaar sinds tijden dat het aantal mensen wereldwijd zonder toegang tot elektriciteit weer sterk is toegenomen. Vanuit Europa stellen wij dat zij minder in fossiele brandstoffen moeten investeren. Grondstoffen die veel van die landen zelf bezitten en dus heel goedkoop kunnen produceren. Tegelijkertijd zien deze opkomende landen op dit moment een situatie in Europa waarin energie schaarser is geworden en de prijzen de pan uitrijzen. Een situatie die ook hen sterk raakt door hoge prijzen en minder aanbod van energie. De realiteit is dat we in Europa onze energiemix de laatste jaren juist kwetsbaarder hebben gemaakt door het te snel uitfaseren van kolen en kernenergie, terwijl de opbouw van duurzame energiebronnen wel snel, maar bij lange na niet snel genoeg gaat. Dit is nu niet echt een prettig voorbeeld van ‘leading-by-example’, dat erg aantrekkelijk oogt voor landen die klimaat-technisch nog een flink tandje moeten bijzetten. Het geeft wel aan dat de transitie complex is, én er ook rekening gehouden moet blijven worden met de betaalbaarheid en betrouwbaarheid.
“Exponentiële groei houdt klimaatdoelen in zicht”
Toch ben ik zeker niet gefrustreerd en juist hoopvol dat we de energietransitie wel degelijk succesvol kunnen laten zijn. De groeiende bewustwording laat zien dat klimaatverandering en de noodzaak van klimaatbeleid vol op ieders radar staat. Bewustwording van het feit dat er veel meer gebeurt dan men zich soms realiseert, maar dat het ook niet van vandaag op morgen geregeld is. Een transitie kost nu eenmaal tijd. De investeringen in duurzame energie, in energie-efficiency en in infrastructuur zijn nog nooit zo hoog geweest en zullen naar verwachting de komende jaren verder toenemen. Hiervoor hoef je alleen maar te kijken naar bijvoorbeeld de investeringsplannen zoals deze werden vastgesteld in de EU Fit-for-55 en de RePowerEU plannen, alsmede de Amerikaanse Inflation Reduction Act én het laatste five-year plan van de Chinezen. Het zal vast nog niet voldoende zijn, maar de richting is duidelijk.
Zoals het Internationaal Energieagentschap in de World Energy Outlook heeft laten zien, stevenen we niet meer af op een scenario van 3-4 graden temperatuurstijging of meer. Inmiddels is dat maximaal 2,5 graden geworden, en als iedereen zich aan de afspraken houdt dan is de kans op 1,8 graden Celsius zelfs aannemelijk. Nee, dat is nog steeds geen 1,5 graden, maar wel een flink prettiger scenario dan waar we zeven jaar geleden nog op afstevenden. En hoewel de COP27 volgens sommigen mislukt is, zijn deze doelen niet van tafel en is een verdere aanscherping in de komende jaren niet uit te sluiten. Tel daarbij de daadwerkelijke exponentiele groei bij op die we zien in de realisatie van duurzame energiebronnen als zon- en windenergie en dan is mijn optimisme verklaard.
Photo: International Atomic Energy Agency (IAEA)